De openbare ruimte van Gulpen-Wittem: Heuvels geven bergen werk
Met de afstanden tussen centrum en periferie valt het best mee in dit kleine land – althans in kilometers. Maar hoe zit het met de gevoelde afstand? En in hoeverre ziet het werk in de openbare ruimte er anders uit? Stadswerk magazine zoekt het uit in deze nieuwe reeks ‘Op ’t randje’. We bijten het spits af met de gemeente Gulpen-Wittem.
Wat maken de omvang en ligging van een gemeente eigenlijk uit qua inrichting en beheer van de openbare ruimte? In veel gevallen niet zo veel als je het op de schaal van Nederland bekijkt. Of je nu een kleine landelijke gemeente aan de rand van Nederland neemt, of een grote stad in de Randstad: de opgaven en kwaliteitsstandaarden zijn in grote lijnen gelijk. Dat is zelfs in wet- en regelgeving vastgelegd.
Markante verschillen
En toch zijn er ook markante verschillen die door ligging en omvang worden bepaald. Dat is goed zichtbaar in de gemeente Gulpen- Wittem. Letterlijk, want wie vanuit het vlakke Westen aankomt in de gemeente, valt onmiddellijk op hoe heuvelachtig het is. ‘En dat is niet alleen een visuele ervaring, het heeft ook gevolgen voor het werken in de openbare ruimte’, stelt André van den Boorn. Hij is teamleider van het team omgeving (circa veertig medewerkers). Hier zijn alle ‘ruimtelijk relevante’ disciplines ondergebracht zoals civiele techniek, groenbeheer, ruimtelijke ordening, duurzaamheid en vergunningverlening.
‘Ten eerste treedt er veel eerder erosie op bij overvloedige regenval’, zegt Van den Boorn, ‘En het vinden van geschikte locaties voor het opvangen van water bij overvloedige regenval is echt lastig in dit gebied. Vind maar eens een stuk land waar je tijdelijk water kunt bergen van enige omvang en dat ook vlak genoeg is om te voorkomen dat het voortijdig wegstroomt. Het is een belangrijke opgave, want we hebben met de overstroming van de Geul in 2021 gezien hoe ernstig de gevolgen kunnen zijn als de bergingscapaciteit hier stroomopwaarts onvoldoende is.’
Het heuvelachtige karakter van het gebied – ‘Het lijkt soms net Toscane’ zegt André – brengt nog een andere uitdaging met zich mee: natuur- en vooral wielertoerisme. ‘Met 800.000 overnachtingen per jaar mag duidelijk zijn dat toerisme van groot economisch belang is voor deze gemeente, maar je moet wel zorgen dat het aantrekkelijk blijft voor zowel bewoners als toeristen. En dat je dus de ruimtelijke en groene kwaliteit van het buitengebied bewaakt. Voor wat betreft de buitenwegen lopen we nu wel tegen de grenzen aan van wat als leefbaar en wenselijk wordt gezien. Dat blijkt uit verkeerskundig onderzoek en een rondvraag onder bewoners. Om hier wat aan te doen, onderzoeken we of het instellen van stiltegebieden soelaas biedt om onder meer doorgaand toeristisch verkeer te weren.’
Stikstofneutraal aanbesteden
En het stikstofdossier, speelt dat nog hier? ‘We herbergen meerdere Natura 2000-gebieden in en rond onze gemeente’, vertelt de teamleider. ‘Vooral in de directe nabijheid, binnen een contour van 500 meter, gelden strenge eisen. Niet alleen voor bouwactiviteiten maar ook voor beheer en onderhoud: alles moet stikstofneutraal plaatsvinden. We spelen hierop in door werk in deze gebieden stikstofneutraal aan te besteden en ons eigen materieel op de logische vervangingsmomenten te elektrificeren. En omdat we veel agrarische grond in de gemeente hebben, zullen de nationale beleidskeuzes op dit dossier sowieso veel impact op onze gemeente hebben.’
Verder is de situatie in Gulpen-Wittem stabiel te noemen, met een hele lichte groei van het aantal woningen – enkele tientallen per jaar. Meestal betreft dat aanvragen van particulieren, een enkel plan van de woningcorporatie en heel soms de gemeente zelf. ‘Dat gaat eigenlijk al langere tijd prima zo’, zegt Van den Boorn. ‘Alleen kan het wel gaan botsen met wat erop ons af komt in de Woondeal en de Spreidingswet – even helemaal los van de politieke dimensie ervan. Het gaat om aantallen en oppervlaktes die wij in de gemeente gewoonweg niet paraat hebben.’
Professional in de openbare ruimte? Dan lees je Stadswerk Magazine!
André wil de suggestie als zou deze verre gemeente zuchten onder kil Haags boekhoudersbeleid overigens verre van zich houden. ‘Je kunt als gemeente prima eigenstandige keuzes maken en lokale accenten leggen. De middelen hiervoor komen uit diverse bronnen – nationaal en lokaal – en kunnen deels naar inzicht van de gemeentepolitiek worden besteed.’
Grote variëteit in werk
De handelingsvrijheid voor bestuur en organisatie gaat gepaard met een grote variëteit in het dagelijks werk, die volgens Van den Boorn typerend is voor een kleinere gemeente. ‘Het ene moment heb je te maken met een melding van een loszittende stoeptegel, het andere moment zit je met partners aan tafel om afspraken te maken over de invulling van ons Vijfsterrenlandschap. Ik heb bij veel gemeenten en andere organisaties gewerkt, groot en klein, door het hele land, en dit is voor mij kenmerkend van werken bij een kleinere gemeente.’ De teamleider voegt toe: ‘Als medewerker moet dat brede spectrum wel bij je passen. Je moet een echte generalist zijn: van veel terreinen genoeg weten om volwaardig gesprekspartner te zijn. Als je je echt wilt specialiseren in een deelgebied, dan kun je beter bij een grotere gemeente terecht.’
Voor het begeleiden van medewerkers is die behoefte aan integrale expertise van belang, besluit de teamleider. ‘Voor een integraal profiel is het extra belangrijk dat je aan je persoonlijke ontwikkeling werkt. Belangrijker dan het ontwikkelen van specifieke kennis, want dat is gezien de breedte van het werkveld per definitie ontoereikend. Anders gezegd: voor de ontwikkeling van een generalist is het belangrijker hóe het werk gedaan wordt dan wát voor werk er precies gedaan wordt.’
Feiten en cijfers
Naam: gemeente Gulpen-Wittem
Aantal inwoners: 14,210
Oppervlakte: 73,36 vierkante kilometer
Omvang organisatie (fte): 150 à 160
Bijzonderheden:
- heuvelachtig
- veel natuur- en wielertoerisme
- diverse Natura 2000-gebieden in en rond de gemeente
- de gemeente grenst zowel aan België als aan Duitsland
Over deze nieuwe reeks
Al langere tijd valt het ons als redactie op dat veel van onze kopij afkomstig is uit grotere gemeenten en uit de Randstad. Terwijl er in kleine, landelijke gemeenten in de periferie ook van alles gebeurt wat onze lezers zal interesseren. In het voorjaar van 2022 hebben we om die reden Stadswerk magazine eenmalig omgedoopt tot Dorpswerk magazine, met uiteraard volop aandacht voor landelijke gebieden. We willen die aandacht structureel maken en daarom starten we de reeks ‘Op ’t randje’: Stadswerk-leden uit perifere, landelijke gebieden vertellen over het wel en wee in hun gemeente. Hopelijk lokken we hiermee ook meer ‘landelijke’ kopij uit.
Foto bovenaan: Romaine, CC0, via Wikimedia Commons
Van onze partner, Stadswerk Magazine (nummer 8, 2023). Tekst: Michiel G.J. Smit, Redactie Stadswerk Magazine