Frisse scholen

Veel bestaande schoolgebouwen voldoen nog niet aan de hedendaagse eisen voor duurzaamheid en binnenklimaat. De vraag wie de gebouwen moet moderniseren leidt vaak tot discussies tussen gemeenten en schoolbesturen. Maar niet in Heerhugowaard en ‘s-Hertogenbosch.

Klaas-Jan van Leeuwen, beleidsadviseur onderwijshuisvesting bij de gemeente Heerhugowaard vertelt dat ze reeds een duidelijke duurzaamheidsambitie hadden en wilden niet afwachten op de de uitkomst van de landelijke discussie. De gemeente liet een onderzoek uitvoeren om de prestaties van de scholen in kaart te brengen. Van Leeuwen: ‘Uit de resultaten bleek dat de scholen onnodig veel energie gebruiken en dat ook het binnenklimaat van de gebouwen beneden peil was. Het was toen duidelijk voor ons dat er snel iets moest gebeuren.’

Samenwerken met marktpartijen

Heerhugowaard koos voor een integrale benadering op basis van prestatieafspraken. ‘We wilden het project samen met de scholen oppakken’, zegt Van Leeuwen.’We hebben nu eenmaal een gedeelde verantwoordelijkheid als het gaat om het onderhoud van schoolgebouwen. In de prestatieafspraken stelden we een norm waaraan de schoolgebouwen volgens ons moesten voldoen. Zo gaven we aan dat we een deel van de energie zelf wilden opwekken met zonnepanelen.’ Met de prestatieafspraken onder de arm nodigde Heerhugowaard marktpartijen uit om de gebouwen aan te pakken. De partij aan wie de gemeenten en scholen de opdracht zou gunnen mocht de panden naar eigen inzicht aanpassen, zolang de organisatie de prestatieafspraken maar realiseerde en tekende voor een onderhoudscontract van vijftien jaar. ‘Een dergelijke constructie was een paar jaar geleden nog heel ongebruikelijk en dat bleek wel toen we een aantal marktpartijen wilden uitnodigden. Maar weinigen durfden zo’n samenwerking aan.’

Maatregelen subsidiëren

Heerhugowaard wilde in eerste instantie vijf pilotprojecten starten om de integrale aanpak met marktpartijen te testen. Toen werd een nieuwe subsidieregeling van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) aangekondigd. ‘Met die regeling konden we als gemeente een bijdrage krijgen voor het verbeteren van de energieprestaties en het binnen-klimaat van scholen’, legt van Leeuwen uit. ‘Helaas gold de subsidie alleen voor concrete maatregelen, zoals nieuwe isolatie en het plaatsen van dubbel glas. Maar het subsidiebedrag dat we konden krijgen was zo aanzienlijk dat we het niet konden laten liggen. Dat betekende wel dat we onze eigen plannen even opzij moesten zetten, want dáárvoor mochten we de subsidie niet gebruiken.’ Hoewel Van Leeuwen blij was met de subsidie, is hij wel van mening dat de overheid door deze voorwaarden een kans heeft gemist. ’Het is maar de vraag of een willekeurige reeks maatregelen het gewenste effect heeft. Zeker als gemeenten er halsoverkop over moeten beslissen. Ik denk dat prestatieafspraken meer zekerheid geven, maar daarvoor boden de subsidievoorwaarden van OCW geen ruimte.

OCW wilde bouw stimuleren

‘Het is goed om te weten dat het geld van de subsidieregeling door de regering beschikbaar werd gesteld om de economische crisis te bestrijden’, zegt Bert Meijering, adviseur bij Agentschap NL. ‘De subsidie moest bovendien worden ingezet om bouwsector te stimuleren. Het ministerie van OCW heeft dat doel gecombineerd met een verbetering van de energiezuinigheid en het binnenklimaat van bestaande scholen. Gemeenten en schoolbesturen moesten het geld gebruiken voor concrete maatregelen die ze op korte termijn konden uitvoeren, zodat de bouwsector toch de gewenste impuls zou krijgen. Gemeenten moesten daarom snel beslissen waaraan ze het geld wilden uitgeven.’ Agentschap NL stimuleert scholen om gebouwen beter te isoleren en ventileren. Volgens Bert Meijering draagt de subsidie van OCW zonder meer bij aan die doelstelling. ‘Met de regeling hebben gemeenten en schoolbesturen toch ongeveer de helft van alle scholen in meer of mindere mate aangepakt. Sommige gemeenten besloten op alle scholen een beetje te veranderen, anderen kozen ervoor een of twee scholen grondig aan te pakken.’

Overlappende taakverdeling

Van Leeuwen geeft toe dat Heerhugowaard de subsidie goed kon gebruiken. ‘Voor bestaande scholen blijft er altijd discussie over de verbetering van energieprestaties en het binnenklimaat. Die discussies gaan met name over de vraag wie moet betalen. Zeker in tijden van crisis waarin zowel gemeenten als scholen flink moeten bezuinigen, komen renovaties vaak niet van de grond. Elke financiële bijdrage is dan welkom. We hebben onze scholen met deze subsidie ook een flinke impuls kunnen geven. Bovendien hebben we met andere subsidies extra maatregelen kunnen nemen, zoals het plaatsen van zonnepanelen.’ De discussies tussen scholen en gemeenten over de renovatie van bestaande schoolgebouwen schrijft Meijering onder meer toe aan de split incentive met betrekking tot de kosten en de baten van de investeringen. Het idee dat gemeenten verantwoordelijk zijn voor de buitenkant van een gebouw en scholen voor de binnenkant werkt niet meer omdat er overlap is. Op termijn zou het best kunnen dat scholen de volledige verantwoordelijkheid krijgen. Maar tot de taakverdeling opnieuw is vastgesteld is daar geen sprake van.’

Bouwen aan Frisse Scholen

Agentschap NL voert in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties het Frisse Scholenproject uit. Het Frisse Scholenproject heeft tot doel om scholen te stimuleren, minder energie te verbruiken en het binnenmilieu te verbeteren: isoleren én ventileren. Met informatie en instrumenten ondersteunt het programma schoolbesturen, schooldirecties en gemeentelijk adviseurs onderwijs(huisvesting) in de aanpak van het energiegebruik en het binnenmilieu van scholen. Er zijn actuele cijfers, feiten en onderzoeken beschikbaar over energiegebruik, gezondheid en schoolprestaties.

Door: Remco Verhezen, Sabel communicatie

Voor meer informatie kunt u de volgende websites bezoeken:  Agentschapnl.nl en Frissescholen.nl.

Dit artikel is afkomstig uit het Stadswerk magazine nummer 1 van het jaar 2012. Wilt u zich graag abonneren op Stadswerk magazine? Dat kan hier.

Wilt u meer informatie over de mogelijkheden en prijzen om te adverteren op De Openbare Ruimte of in Stadswerk Magazine? Neemt u dan contact met ons op middels het volgende formulier.