Omgevingsgericht Ontwerpen Openbare Verlichting

Openbare verlichting wordt nog al te vaak op basis van richtlijnen ontworpen. Lichtberekeningen bepalen keuzes van armaturen, masthoogtes en posities. Maar dit past niet meer in de huidige tijd waarin de mens en natuur centraal staan en beleving van de openbare ruimte een zwaarwegend argument is geworden. De actualiteit vraagt dan ook om een andere benadering waarin het niet langer alleen om richtlijnen gaat maar ook om omgeving, bebouwing, inrichting en het (gewenste) gebruik van de openbare ruimte. Over deze nieuwe benadering werkt de stichting Openbare Verlichting Nederland ,OVLNL aan een publicatie die dient ter bewustwording en een handreiking moet zijn voor de nieuwe visie op ontwerp van openbare verlichting.

1. Wat is, naar uw idee, de essentie van omgevingsgericht ontwerpen? Wat maakt het anders dan ‘gewoon’ lichtontwerp?

Elke omgeving verdient een passend ontwerp, bekeken vanuit comfort en functioneren van de gebruiker van de omgeving (mensen, natuur, flora en fauna) en niet vanuit de getalletjes uit normen of richtlijnen ontworpen.

2. Wat zijn volgens u de belangrijkste aspecten waarmee rekening gehouden dient te worden bij omgevingsgericht ontwerpen?

• Omgeving en bebouwing waar het welbevinden van de mens en de beleving en functie en het gewenst gebruik van de openbare ruimte centraal staat.
• Infrastructuur waar de faciliteiten zoals straatmeubilair en bomen en toegepaste materialen van de inrichting van de openbare ruimte centraal staan. Combineren van functies zodat het ruimte gebruik optimaal is.
• Lichttechniek waar we kijken naar wegdekreflectie, Ti, Gelijkmatigheid, Ev, etc…. waar comfort van de weggebruiker en kwaliteit van verlichting centraal staan.
• Verkeers-, en sociale veiligheid
• Duurzaamheid waar we kijken naar natuur en milieu, flora en fauna maar ook naar materiaalgebruik, circulariteit, energie en CO2.
• Innovatie en Techniek waar we kijken naar Smart Cities en Smart Lighting en technieken waaronder ook digitale connectiviteit en IoT

En als een rode draad lopen hier doorheen lopen de onderwerpen Participatie en Beheer en Onderhoud

3. Wat zou volgens u de relatie moeten zijn tussen omgevingsgericht ontwerpen en richtlijnen (zoals de NPR)?

De regelgeving niet als uitgangspunt maar kan als toetsing worden gebruikt en kan mogelijk ter discussie worden gesteld.

4. Waar zit volgens u ‘the bottleneck’ bij omgevingsgericht ontwerpen? Bij (voldoende/onvoldoende) kennis of bij het proces (bijv. integraal werken)?

Het ontbreekt vaak aan praktijk kennis van openbare verlichting opgedaan uit feedback door avondschouwen bij voorkeur met bewoners. Ontwerpers moeten in ieder geval altijd hun gerealiseerd ontwerp in de nachtelijke uren beoordelen bij voorkeur bij verschillende omstandigheden. Dat maakt het gesprek met andere vakdisciplines makkelijker doordat vanuit de praktijk gesproken kan worden en niet alleen vanuit de normen. In het proces is een drempel dat te vaak vanuit bestaande patronen en gewoontes gedacht wordt door alle betrokkenen. Ik zie de samenwerking zelf niet zozeer als een bottleneck. Er is nog wel veel te doen om de angst cultuur te doorbreken. Als iedereen zich achter regelgeving en in hokjes blijft verschuilen om zich in te dekken voor ieder mogelijk risico dan komen we er niet. Daarom vind ik zo belangrijk dat er snel een nieuw handvat komt waaraan we kunnen refereren.

5. Hoe ziet u de toekomst van omgevingsgericht ontwerpen?

Daar ben ik positief over. Je ziet de beweging al opkomen en het fenomeen Smart City draagt er goed aan bij. De techniek is er ook klaar voor. De organisaties passen zich gestaag ook aan op een andere manier van denken en werken.