Wat investeren in lopen oplevert
Lopen levert veel op. Voor voetgangers zelf – denk aan gezondheid en kostenbesparingen – maar ook voor de maatschappij als geheel. Van alle mobiliteitsvormen gebruiken voetgangers bijvoorbeeld de minste ruimte. Decisio en Molster Stedenbouw onderzochten wat we eigenlijk weten – maar ook wat we niet weten – over de effecten van investeren in lopen.
Er is zowel binnen als buiten Nederland steeds meer aandacht voor lopen. Terecht als je bedenkt dat lopen bij kan dragen aan onder andere klimaatdoelstellingen, gezondheid en de bereikbaarheid van steeds vollere steden. De actuele ontwikkelingen rond de ‘anderhalvemetersamenleving’ zetten lopen nog eens extra ‘in the picture’. Als je onderbouwde keuzes wilt maken en wilt weten wat het oplevert om te investeren in goede looproutes en voetgangersvoorzieningen, heb je kennis nodig over de effecten en de baten van die investeringen. Om aan deze kennisbehoefte tegemoet te komen, hebben Decisio en Molster Stedenbouw in opdracht van kennisplatform CROW een uitgebreide literatuurverkenning uitgevoerd naar de kennis die er al is over de effecten van investeren in lopen en naar de kennis die (nog) ontbreekt.
De baten op een rij
De baten die we hebben geïdentificeerd in de verkenning zijn:
- De kosten voor aanleg en het onderhoud van infrastructuur zijn voor loopvoorzieningen lager dan bij andere modaliteiten.
- Er is aanzienlijk minder ruimte nodig voor verplaatsingen en parkeren. Dit bespaart ook kosten.
- Meer verplaatsingen te voet betekent meer ruimte voor wie echt met de auto moet en daardoor minder druk op het autonetwerk.
- Verplaatsingen te voet in plaats van met de auto hebben positieve milieueffecten, zoals minder uitstoot van fijnstof en CO2 en minder geluidsproductie.
- Meer mensen op straat betekent een prettiger verblijfsklimaat. Vastgoedwaarden zijn hoger naarmate er meer bestemmingen op loopafstand zijn en/of als de openbare ruimte voetgangersvriendelijker is ingericht.
- Grotere sociale veiligheid: meer voetgangers op straat betekent een grotere sociale veiligheid, dat leidt weer tot meer voetgangers, etc.
- Meer zelfredzaamheid en sociale cohesie: toegankelijke en veilige looproutes maken het mogelijk dat bijvoorbeeld ouderen beter zelfstandig gebruik kunnen maken van dagelijkse voorzieningen of op bezoek kunnen bij kennissen in de buurt. Dit verlaagt bijvoorbeeld de zorgkosten.
- Meer bewegen heeft een aantoonbaar gunstig effect bij een flink aantal ziekten en leidt tot een toename van het aantal levensjaren. Voordelen zijn minder zorgkosten, minder ziekteverzuim en een hogere arbeidsproductiviteit.
- Lopen is ook goed voor de mentale gezondheid. Beweging, en meer specifiek lopen, leidt tot een gevoel van welbevinden (geluk), meer creatief denken, minder stress en minder kans op depressies en dementie. Voordelen zijn een hogere kwaliteit van leven, betere schoolprestaties, een hogere arbeidsproductiviteit en uitgespaarde zorgkosten.
De baten nader bekeken
De eerste conclusie uit de opsomming van de baten is dat ze zeer divers zijn. Ze hebben te maken met bereikbaarheid, maar ook met gezondheid, milieu, veiligheid, sociale aspecten en economie. Lopen draagt dus bij aan veel verschillende individuele en collectieve doelen. Een interessante bevinding is dat alle soorten baten aantoonbaar zijn. Dus niet alleen ‘harde’ baten als lagere infrastructuurkosten, maar ook de ‘zachtere’, zoals mentale gezondheid en sociale cohesie.
Professional in de openbare ruimte? Dan lees je Stadswerk Magazine!
De tweede hoofdconclusie is dat over alle baten kennis beschikbaar is, maar het niet altijd even eenvoudig is om voor bepaalde effecten te berekenen hoe groot ze zijn. Soms heeft dit te maken met hoe gemakkelijk bepaalde effecten en waarderingen te meten zijn. Zo is het meten van het ruimtebeslag relatief eenvoudig, terwijl het voor een baat als vergroting van de zelfredzaamheid en sociale cohesie lastig is om geschikte indicatoren te vinden. Dit geldt zowel voor het bepalen van de omvang van het effect als de waardering ervan. Ook speelt mee dat sommige baten complexer zijn dan andere. Neem de milieubaten. Deze zijn redelijk eenvoudig vast te stellen: elke kilometer die lopend afgelegd wordt in plaats van met bijvoorbeeld de auto, brengt met zich mee dat die kilometer geen schadelijke stoffen en geluid worden uitgestoten.
Omdat er voldoende cijfers bestaan over de gemiddelde uitstoot van auto’s en de waardering in euro’s hiervan, kun je prima uitrekenen wat de waarde van het milieueffect is. Een voorbeeld van complexere effecten zijn die van de verkeersveiligheid. Voetgangers veroorzaken zelf weinig verkeersonveiligheid, dat is duidelijk. Maar tegelijkertijd zijn voetgangers bij conflicten in het verkeer wel kwetsbaar. Het effect van meer lopen op de verkeersveiligheid is daarom sterk afhankelijk van de fysieke inrichting van de openbare ruime en de verhouding tussen bijvoorbeeld het aantal auto’s en voetgangers.
Openstaande kennisvragen
Voor elk type baat zijn er nog kennishiaten. De belangrijkste ‘witte vlek’ in de kennis over wat lopen oplevert, is echter niet gerelateerd aan een specifiek thema. Het is namelijk vooral de kennis over het effect van ingrepen op het aantal voetgangers die schaars is. Oftewel: we weten vrij goed wat elke extra voetganger of extra gelopen kilometer oplevert, maar de grote vraag is tot hoeveel extra voetgangers (kilometers) bijvoorbeeld de herinrichting van een straat leidt. Dit is cruciaal, want een goede inschatting over de verandering in het aantal voetgangers, het aantal afgelegde kilometers te voet en de modal shift is immers de eerste stap bij analyses naar de baten ervan. Natuurlijk is dit een vraag die moeilijk met algemeen toepasbare kengetallen te beantwoorden is. Elke situatie is immers anders. Wat echter bruikbaar zou zijn, is als meer voorbeeldcases beschikbaar komen. De oproep aan met name gemeenten is daarom om (meer) effectmetingen te doen bij voetgangersprojecten en de bevindingen breed te delen.
Aantonen van nut en noodzaak
De uitgevoerde verkenning biedt gemeenten en andere partijen handvatten om het nut en misschien zelfs de noodzaak van investeringen in goede voetgangersvoorzieningen aan te tonen. Het overzicht van de baten van lopen laat zien dat lopen niet alleen goed is voor de bereikbaarheid. Ook buiten het mobiliteitsterrein, bijvoorbeeld op het gebied van economie en welzijn, treden verschillende baten op wanneer er meer gelopen wordt. Voor de discussie is het prettig dat al deze baten door middel van (wetenschappelijk) onderzoek aangetoond zijn. Aan beleidsmakers en bestuurders de schone taak om integrale afwegingen te maken over de inrichting van de openbare ruimte, waarbij lopen als serieus alternatief meegenomen wordt.
De waarde van actieve mobiliteit in Rotterdam
Rotterdam zet in op actieve mobiliteit, oftewel fietsen en lopen. Actieve mobiliteit draagt bij aan verschillende opgaven rondom groei van de stad, duurzaamheid en de mobiliteitstransitie. Decisio en Soigneur berekenden en verbeeldden wat de waarde van actieve mobiliteit in Rotterdam is, zowel in de status quo als in een toekomstscenario waarin jaarlijks 570 miljoen extra actieve kilometers worden afgelegd. De becijferde jaarlijkse baten van dat scenario lopen uiteen van 5 miljoen euro door minder ruimtebeslag van geparkeerde auto’s, tot 13 miljoen euro door minder diabetes en 19 miljoen euro door schonere lucht, om een aantal voorbeelden te noemen. Het geschetste scenario is ambitieus, maar achten we niet onrealistisch. Zo worden in Rotterdam ieder jaar alleen al 15 miljoen autoritten onder de 5 kilometer gemaakt met kinderen tussen de 4 en 17 jaar ‘op de achterbank’.
Van onze partner, Stadswerk Magazine (nummer 6, 2020). Tekst: Martijn Lelievald, Decisio; Annemieke Molster, Molster Stedenbouw