De Groene Kaap-Rotterdam
De Rotterdamse wijk Katendrecht heeft een roerig verleden. Tot het begin van deze eeuw werd dit schiereiland op Zuid nog bestempeld als probleemwijk. Sindsdien is er veel veranderd: herstructureringen en talrijke renovaties hebben deze wijk onder de naam ‘de Kaap’ gemaakt tot een gewilde plek om te wonen, werken en recreëren. Onlangs is het nieuwste project opgeleverd, De Groene Kaap. Een groot complex met 450 nieuwbouw huur- en koopwoningen en ruimte voor horeca en winkels. Het omvat vier havengebouwen met vijf torens die met elkaar verbonden zijn door hoven, loopbruggen en daktuinen. De verschillende groene ruimtes vormen samen een doorgaande route voor bewoners en bezoekers.
Nadrukkelijke aandacht voor groen
De nadrukkelijke aandacht voor groen in de ontwerpfase heeft ertoe geleid dat veel van de woningen direct in contact staan met een van de hof- en daktuinen. Bijzonder is ook dat een deel van de tuinen openbaar toegankelijk is, terwijl een ander deel kan worden afgesloten voor de bewoners. Bij de ontwikkeling van de daktuinen zijn meerdere partijen betrokken geweest. Green Cities heeft met een aantal van hen gesproken en hen onder meer gevraagd naar de specifieke opgaven, de uitdagingen en de samenwerking met andere partijen.
Specifieke opgaven
Om te beginnen de omvang van het project: de tuinen beslaan gezamenlijk zo’n 7.500 m2. Dan moet je ‘groot’ denken. Voor het technische ontwerp betekende dit dat gekozen is voor eenvoud, wat betreft de materialen maar ook wat betreft de toepassing ervan. Om het glooiende karakter van de tuinen te verwezenlijken moesten er veel grondkeringen worden gemaakt. Dirko van den Tol, projectadviseur en daktuinspecialist bij Binder Daktuinen: ‘Dan is het belangrijk ingewikkelde constructies te beperken of te vereenvoudigen met slim materiaal gebruik. Eenvoud en repeterende constructies werken ook sneller.’ Het laten terugkeren van materialen en ontwerpelementen is in zo’n groot project ook om een andere reden belangrijk: het verbindt de verschillende delen met elkaar en houdt het beeld overzichtelijk.
Landschapsarchitectenbureau LOLA heeft de tuinen ontworpen. Door te werken met verschillende thema’s en kleurenschema’s per tuin of hof, die met elkaar verbonden zijn door bruggen en paden ontstaat een afwisselende wandelroute. Repeterende beplanting maakt dat het toch een geheel blijft.
Professional in de openbare ruimte? Dan lees je Stadswerk Magazine!
Andere specifieke opgave was het werken op niveau in een dichtbebouwde omgeving, waar tijdens de bouw de hele tijd veel verkeer en mensen ter plaatse waren. Voor de aanleg van de daktuin-constructie en -inrichting moest gewerkt worden met enorme kranen. Het daktuinsubstraat moest worden geblazen omdat niet alle daken met kranen te bereiken waren. Dit bracht voor de leverancier van de vaste planten en bollen een uitdaging mee.
De beplanting: uitdagingen en oplossingen
De beplanting moest de specifieke uitgangspunten van het ontwerp volgen. Het beeld wat gecreëerd moest worden bestond uit golvende bewegingen van verschillende hoogtes en verschillende kleurstellingen. De planten moesten een lange bloeitijd hebben en van bovenaf gezien net zo mooi zijn als op loophoogte.’ Niet in de laatste plaats moest de beplanting geschikt zijn voor toepassing op hoogte, waar weer en wind meer vrij spel hebben. Bij de keuze van vaste planten is hier rekening mee gehouden: daar waar het echt hard kan waaien is de beplanting lager en is gekozen voor sterkere soorten. Voor daktuinen op hoogte komt slechts een beperkt aantal soorten in aanmerking vanwege de sterke windbelasting. Bij de keuze van de bomen moest rekening gehouden worden met de uitgangspunten van transparantie en gastvrijheid, maar ook een prachtig herfstbeeld. Daarom zijn er bomen geplant met een halfopen kroon of met bijvoorbeeld geveerde bladeren, die het zonlicht filteren maar niet afsluiten.’
Vaste planten
Omdat de daktuinen omgeven zijn door hoogbouw zijn er plekken waar (diepe) schaduw is of waar juist, in geval van de hogere tuinen, de hele dag de zon schijnt. Voor de binnentuinen met veel schaduw is bijvoorbeeld gekozen voor een tapijt van Geranium en daarbovenuit groeiend Brunnera, Aster en Anemoon. Een uitdaging was ook dat de tuinen verschillende kleurenschema’s hebben. Voor een dak met geel en rood zijn soorten als Helenium, Hemerocallis en Kniphofia aangeplant. Deze worden afgewisseld met siergrassen zoals Pennisetum en Calamagrostis.
Bomen en heesters
Ook de bomen en heesters op de daktuinen zijn speciaal geselecteerd voor dit project. Net als voor de vaste planten moest ook de keuze voor bomen en heesters worden afgestemd op de standplaats. Het sortiment, de aanplantmaat en de uiteindelijke uitgroeihoogte worden afgestemd op de beschikbare hoeveelheid doorwortelbaar substraat. Dit moet ook passen in de toelaatbare belasting van de dakconstructie! Op daktuinen wordt er vanwege het lagere zwaartepunt gekozen voor meerstammige bomen. Hoogstammen hebben een hoog zwaartepunt en waaien gemakkelijk om. Vaak wordt in het ontwerp gekozen voor solitair geplaatste bomen. Deze staan echter onbeschut en vangen de wind in alle kracht. Daarom is het advies om bomen in groepjes te planten, samen met wat struiken die in hoogte verschillen. Zo creëer je als het ware een mini bosje, waarin de planten elkaar beschermen tegen de zware windbelasting Op plaatsen in de luwte kun je dan kiezen voor solitairen. Op de daktuinen van De Groene Kaap is gekozen voor veelal inheemse, meerstammige boomsoorten, zoals Acer campestre, Amelanchier, Cornus mas, Betula pendula, Pinus nigra, Crataegus monogyna, en Frangula alnus.
Bloembollen
Een mooie en nuttige aanvulling in het beplantingsplan zij de toegepaste bloembollen, omdat het de bloeitijd verlengt. Echter, als ze tussen de vaste planten worden geplant kan dit tot problemen leiden bij het jaarlijkse onderhoud. In maart worden de vaste planten namelijk teruggesnoeid. Bollen die juist dan bloeien raken dan verloren. Vandaar dat gekozen is voor bollen die groeien en bloeien voor of na maart, zoals Alliums, en vroege narcissen. Daarnaast zijn bollen in grotere groepen aangeplant, ‘los’ van de vaste planten. Bij het onderhoud is het hierbij belangrijk dat deze groep in maart met rust gelanten wordt.
De waarde van groen
Voor de ontwikkeling van De Groene Kaap is flink geïnvesteerd in groen. Het is in dit kader interessant te vermelden dat de opdrachtgever van De Groene Kaap een investeringsmaatschappij is, Altera. Groen in de stad is niet alleen maar meer mooi en nuttig maar wordt ook steeds vaker beschouwd als waardevermeerderend. Groen voegt waarde toe: niet alleen voor de bewoners maar ook voor de projectontwikkelaars. Altera, bij monde van CIO Erwin Wessels, vat dit als volgt samen: “Het project is uniek door de diversiteit aan woningen en het klimaatadaptieve karakter, onder meer door de grote openbare binnentuinen. Deze duurzame eigenschappen van De Groene Kaap dragen bij aan een toekomstbestendig rendement voor onze woningportefeuille”. (bron: www.alteravastgoed.nl/nieuws/de-groene-kaap-in-rotterdam-verwelkomt-haar-eerste-bewoners)
Dirko van den Tol benadrukt ook het leefklimaat: ‘Een woning met uitzicht op groen verkoopt beter, dat is inmiddels wel aangetoond. Maar laten we ook niet vergeten dat groen een belangrijke invloed heeft op het leefklimaat in een buurt.’ Voor de Groene Kaap ligt op dat gebied een mooie toekomst in het verschiet.
Meer weten over groen in de stad? Kijk op thegreencities.eu