Beleving van stedelijke parken onderzocht
Gemeenten hebben steeds meer aandacht voor de relatie tussen openbare ruimte en gezondheid. Uit onderzoek blijkt dat groen een positieve invloed heeft. Stedelijke parken zijn daarvoor een belangrijk middel als grotere groenstructuren binnen een stad. Maar hoe zorg je ervoor dat parken optimaal bijdragen aan gezondheid?
Welke kenmerken van parken waarderen mensen het meest? Hoe beïnvloedt dit het bezoek? En voelen mensen die een park waarderen en bezoeken zich ook gezonder? Met die vragen zijn we met diverse partijen¹ een onderzoek gestart. De data zijn verzameld met een enquête in de zomer van 2020. Eerst konden deelnemers op hun beeldscherm vier keer twee filmpjes bekijken van een virtueel park. In die filmpjes waren beplanting en faciliteiten systematisch gevarieerd, resulterend in zestien verschillende versies van het park. Elke keer was de vraag: welke van deze twee parken bezoek je het liefst? Daarna kregen ze vragen over een werkelijk door hen bezocht park.
En wat blijkt? Mensen kiezen het meest voor parken met veel en aantrekkelijke natuurlijke elementen, zoals veel bomen en bloeiende beplanting, waar ook ruimte is voor recreatie, bijvoorbeeld op grasvelden met speelvoorzieningen. Dit klopt met de verwachting en bevestigt dat dit belangrijke elementen zijn om mee te werken.
Uitkomsten meer in detail
Reacties op afval waren verschillend, maar over het algemeen leek de aanwezigheid van een beetje afval weinig invloed te hebben op voorkeuren. Dit is opvallend, omdat ‘schoon, heel en veilig’ als basisvoorwaarde wordt gezien voor een goede beleving van de openbare ruimte.
Verder bleken er twee duidelijke groepen parkbezoekers te onderscheiden. De kleinste groep komt vooral voor de natuur. In deze groep zitten vooral ouderen, mannen, mensen met een beperking, met een Nederlandse etniciteit, met een hoger opleidingsniveau en met een hoog inkomen. De andere, grotere groep hecht meer belang aan voorzieningen en vindt een verscheidenheid daarin belangrijk, zoals banken, een speeltuin, open plekken en wandelpaden. Dit zijn vooral jongeren, vrouwen, mensen met kinderen, mensen met een migratieachtergrond, en met een lager opleidingsniveau en inkomen.
Professional in de openbare ruimte? Dan lees je Stadswerk Magazine!
Een kleiner park en een park dat verder weg ligt, wordt minder vaak bezocht. Bezoek heeft ook te maken met persoonskenmerken: mensen met een lager inkomen gaan vaker naar een park en gebruiken het meer sociaal, om anderen te ontmoeten. Dit geldt ook voor mensen met kinderen. Ouderen bezoeken parken meer om te wandelen, en hoe ouder de respondent, hoe korter het bezoek. De voorzieningen die mensen belangrijk vinden, hangen logischerwijs samen met de activiteit die ze doen: wandelaars vinden paden belangrijk, ouders met kinderen zoeken speeltuinen.
Welzijn en gezondheid
Het gebruik van parken bleek positief verbonden aan het welzijn van bezoekers: deelnemers die vaker en/of langer een park bezochten, voelden zich mentaal en fysiek beter dan mensen die minder vaak en/of korter een park bezochten. We hebben ook vragen gesteld die te maken hebben met de ‘sense of place’: de ervaren relatie met je omgeving en de betekenis die je geeft aan een plek. Deze wordt sterk beïnvloed door de inrichting van een park en in hoeverre mensen dit waarderen. Uiteindelijk blijkt te gelden dat meer voorzieningen, die worden gewaardeerd, en minder hinder, zorgen voor een hoger ervaren ‘sense of place’. En dat heeft vervolgens een positieve invloed op gezondheid.
Samengevat betekent dit dat mensen die parken bezoeken zich gezonder voelen. Belangrijk daarbij is te zorgen voor gewaardeerde voorzieningen en geluidof stankhinder te voorkomen. Onze inspanningen om de beleving van parken te verbeteren hebben dus zeker nut!
Wat nemen we mee in beleid en ontwerp?
In het algemeen kan de waardering worden verhoogd door de plaatsing van veel verspreide bomen, bloeiende beplanting en groene ruimte voor recreatie met de nodige voorzieningen. Hoe beter deze aansluiten bij de behoeften van de bezoekers, hoe groter de positieve invloed op hun gezondheid. Gemeenten kunnen met kennis van de gebruiksgroepen bepaalde doelgroepen die gemiddeld gezien kampen met een slechtere gezondheid stimuleren vaker een park te bezoeken, door de inrichting af te stemmen op hun wensen.
De grootte en afstand tot parken zijn lastiger aan te passen. Het is wel mogelijk om de ervaren afstand te verkleinen met veilige en aantrekkelijke langzaam verkeerroutes. Ook de ervaren afmeting kun je vergroten door bijvoorbeeld het zicht op omliggende bebouwing te onttrekken, en verkeersgeluid van aangrenzende wegen verminderen. De aanwezigheid van een beetje afval blijkt in dit onderzoek minder van invloed op voorkeuren dan gedacht. Tegelijkertijd is zwerfafval in natuur- en recreatiegebieden op dit moment een urgent thema. Op dit onderwerp is vervolgonderzoek wenselijk.
Tot slot: hoe verder?
De unit ‘Urban Systems and Real Estate’ van de faculteit Bouwkunde van de TU Eindhoven werkt verder aan onderzoek naar de relatie tussen de gebouwde omgeving, voorkeuren van gebruikers en de consequenties voor hun gezondheid en welbevinden. PLANTERRA zal de resultaten van dit onderzoek gebruiken om gemeenten te helpen beoordelen in hoeverre hun stadsparken en buitengebieden al bijdragen aan gezondheid, en welke verbeteringen mogelijk zijn.
Van onze partner, Stadswerk Magazine (nummer 8, 2021). Tekst: Linde van den Brink, Planterra; Mayke van Dinter, Fontys Hogeschool Eindhoven