CENT-R: Rotterdams smart city-platform voor datagestuurd beheer
Datagestuurd beheer wordt steeds belangrijker voor gemeenten. Dat kan echter wel tot een ongewenste wildgroei aan camera’s, sensoren en laadpalen leiden. De gemeente Rotterdam speelt hierop in met de CENT-R: een toekomstbestendig platform dat verschillende functies in de buitenruimte combineert.
De CENT-R is een Rotterdamse uitvinding en staat voor Connective Energy Network Tool – Rotterdam. Het is ontstaan uit een samenwerking tussen de gemeente Rotterdam en verlichtingsexpert Lightwell. Peter Wijnands (gemeente Rotterdam) bedacht het concept en benaderde ontwerper Florian Mesch van Lightwell om zijn idee verder uit te werken.
Het combineren van functies in één object is niet nieuw. Vaak wordt de combinatie gezocht met lichtmasten. Hieruit is de ‘slimme lichtmast’ ontstaan. Een logische combinatie, omdat lichtmasten een elektrische aansluiting bevatten en een netwerk vormen door een stad. De CENT-R onderscheidt zich van een ‘slimme lichtmast’ door zijn adaptieve vermogen. Het is is modulair in vorm, functie én tijd. Zowel onderdelen als functies zijn daardoor los vervangbaar. Hierdoor is het apparaat beter in staat het innovatietempo te volgen dan een slimme lichtmast. Denk bijvoorbeeld aan het laden van elektrische voertuigen. Als laadtechnologie in de toekomst verbetert kan bij de CENT-R eenvoudig de laadmodule worden vervangen. Een ‘slimme lichtmast’ met ingebouwde laadvoorziening kan minder eenvoudig worden aangepast.
Modulair maakt circulair. Als een technologie zich ontwikkelt, kan bij de CENT-R eenvoudig de module worden aangepast. Daardoor zijn gemeenten minder snel afhankelijk van één leverancier en kunnen ze zelf de regie houden op vorm en functionaliteit in de buitenruimte. Daarnaast worden leveranciers gestimuleerd om met oplossingen te komen die algemeen toepasbaar zijn en kunnen functioneren op een gestandaardiseerd platform. Een ander potentieel voordeel is dat in een CENT-R een AC/DC-omzetter kan worden ingebouwd. Zo kan een elektriciteitsnetwerk, van bijvoorbeeld verschillende lichtmasten in een ring, worden voorzien van gelijkstroom. Daarmee biedt het apparaat mogelijkheid tot CO2-reductie. Door het modulaire ontwerp kunnen gemeenten hierop anticiperen.
Datagestuurd beheer steeds verder
Voor professioneel beheer en onderhoud is het voor gemeenten essentieel om te beschikken over nauwkeurige informatie over de buitenruimte en alle assets die zich daar bevinden. Hierbij zijn de volgende aspecten van belang: een beheerbestand dat op orde is, de staat waarin de verschillende assets verkeren en de mate van gebruik. Op alle drie de vlakken ontwikkelt datagestuurd beheer zich bij gemeenten steeds verder. Zo zijn er verschillende smart city-toepassingen die niet alleen de verkeerstromen meten, maar ook kunnen regelen. Daarnaast worden metingen steeds gedetailleerder. Dat geldt voor verschillende milieuwaarden zoals hitte, geluid en luchtkwaliteit, of de ontwikkeling en samenstelling van verkeersstromen in een bepaald gebied.
Als reactie hierop experimenteren steeds meer gemeenten met systemen die van deze informatie gebruik maken. Een voorbeeld hiervan is een telemanagementsysteem waarmee de lichtsterkte aangepast kan worden aan de bezoekersstroom. De gemeente Rotterdam gebruikt telemanagement om de verlichting van fietspaden automatisch te dimmen wanneer er geen verkeersstroom plaatsvindt en om storingen aan de openbare verlichting proactief te signaleren en te melden. Vanwege zijn glasvezelaansluiting en de mogelijkheid om 5G-antennes te bevestigen kan de CENT-R in theorie een sleutelrol vervullen bij het verzamelen van data uit de buitenruimte. De praktijk wijst echter uit dat gemeenten toch nog voor een aantal uitdagingen staan.
Uitdagingen
Allereerst: hoe gaat een gemeente om met de verzamelde data uit de buitenruimte? In haar artikel ‘modelverordening smart city-toepassingen in de openbare ruimte’1 onderscheidt Anita Nijboer zeven waarden die in het gedrang kunnen komen bij het toepassen van smart city-technologie. Het gaat hier om: privacy, autonomie, veiligheid, controle over technologie, menselijke waardigheid, rechtvaardigheid en de keus om mee te doen met digitaliseren of je daaraan te onttrekken. Uit dit artikel blijkt ook dat behalve de wetgeving over privacy (AVG) en veiligheid de regelgeving omtrent deze waarden beperkt is. Hierdoor komen gemeenten vaak voor ingewikkelde vraagstukken te staan. Zeker als deze toepassingen in de buitenruimte worden geplaatst zonder toestemming van de gemeente, wat maar al te vaak voorkomt. Denk aan camera’s, sensoren, en reclamebillboards. De CENT-R als centraal platform voor het toepassen van smart city-technologie kan ervoor zorgen dat de regie bij de gemeente blijft. Een gemeente kan namelijk zelf bepalen welke technologie gekoppeld wordt aan het platform en biedt hiervoor nu ook nadrukkelijk een plek in de buitenruimte.
Een tweede uitdaging is de afhankelijkheid van derde partijen bij het gebruik van technologie voor het ontvangen en versturen van data. Nemen we het telemanagementsysteem van de gemeente Rotterdam als voorbeeld, dan blijkt dat de belangrijke data voor de gemeente versleuteld zijn. Om toegang te krijgen tot de data die inzicht geven in het aantal storingen moet een licentie worden aangeschaft. Voor de toegankelijkheid van data is de gemeente afhankelijk van een leverancier. Om deze afhankelijkheid te verlagen, is de gemeente in 2021 een project gestart met een eigen LoRa (Long Range) open source software. Hierbij wordt de CENT-R gebruikt als basis om een LoRa-antenne te installeren. LoRa is een relatief goedkope en energiezuinige manier voor het versturen van beperkte hoeveelheden data. Het doel van dit project is om inzicht te krijgen in hoeverre de gemeente meer grip kan krijgen op datastromen en connectiviteit in de buitenruimte.
Professional in de openbare ruimte? Dan lees je Stadswerk Magazine!
Tenslotte is er het vraagstuk hoe een gemeente komt tot een robuuste data-infrastructuur. Bij een grote gemeente zoals Rotterdam is de datavraag en -verzameling verspreid over verschillende plekken binnen de organisatie. Denk aan Toezicht & Handhaving, mobiliteit, en de afdeling die gaat over assetmanagement van de openbare ruimte. De CENT-R als centraal platform voor het versturen en ontvangen van data biedt uitkomst voor de centralisatie van verschillende datastromen.
Vraagstukken
Het inrichten van een robuuste data-infrastructuur en de vraag hoe een multifunctioneel platform als CENT-R, waar verschillende expertises samenkomen, in beheer genomen kan worden, zijn twee vraagstukken die bij de verdere ontwikkeling van het apparaat een belangrijke rol spelen. De complexiteit van datagestuurd beheer en de benodigde verscheidenheid aan expertise om het platform te beheren, vragen om een centraal gestuurde beheerafdeling. Deze afdeling vormt een plek waar smart city-vraagstukken samenkomen. Een afdeling die gaat over het (data)beheer van de digitale stad van de toekomst.
Het team dat de CENT-R ontwikkelt, verwacht dat het apparaat in de toekomst een sleutelrol kan vervullen als digitaal platform in de buitenruimte. Als de datagedreven vraag naar informatie en de smart citytechnologieën om deze informatie te gebruiken zich in het huidige tempo blijven ontwikkelen, dan is het slechts een kwestie van tijd voordat een wildgroei aan objecten in de buitenruimte escaleert. De techniek in de vorm van de CENT-R biedt voor gemeenten een oplossing.
Meer dan technologie alleen
Maar vanwege de vele aspecten die in het platform samenkomen, is er behoefte aan een bredere invalshoek dan alleen die van technologie. Omdat er te veel vragen zijn om op voorhand te beantwoorden, heeft het ontwikkelteam gekozen voor een aanpak die lijkt op die van reverse engineering. Door het apparaat in gebieden te plaatsen waar, in overleg met bewoners, geëxperimenteerd mag worden, probeert de gemeente Rotterdam inzichtelijk te krijgen welke randvoorwaarden er zijn om het te plaatsen in de buitenruimte. De komende twee jaar moet blijken of de CENT-R als digitaal platform door een gemeente goed in beheer genomen kan worden en of dat past binnen de bestaande wetgeving. Is dat het geval, dan is de toepassing mogelijk in de nabije toekomst in meer steden op straat te vinden dan alleen in Rotterdam.
Van onze partner, Stadswerk Magazine (nummer 4, 2021). Tekst: Jacco de Jongh, Gemeente Rotterdam