Corona-effect 5: van massatoerisme naar dagrecreatie
Hoe beïnvloedt de coronacrisis de openbare ruimte op de lange termijn? Toekomstvoorspellingen hebben geen zin, maar toekomstvoorstellingen wel degelijk. In een reeks bijdragen presenteren we de te verwachten Corona-effecten in de vorm van een top 5. Om het een beetje spannend te maken, komt nummer 1, de meest ingrijpende verandering, als laatste aan bod. Vandaag corona-effect nummer 5 over mogelijke wijzigingen in de bezoekersstromen in de openbare ruimte.
Tekst: Michiel Smit (Stadswerk Magazine) en Gert-Jan Hospers (Stichting Stad en Regio)
Terugloop van het massatoerisme
Door de coronacrisis zijn toeristensteden met hun neus op de feiten gedrukt. Opeens zijn massa- en overtoerisme geen issue meer. Tot de bekendste beelden uit de coronacrisis behoren foto’s van het lege San Marcoplein in Venetië, de uitgestorven Ramblas van Barcelona en de verlaten Amsterdamse binnenstad. Buitenlandse toeristen laten de steden links liggen, al was het maar omdat ze daarvoor grotendeels afhankelijk zijn van internationaal vliegverkeer. Prijsvechters als easyJet en Ryanair hebben hun verdienmodel gebaseerd op volgepropte vliegtuigen – en die verhouden zich slecht met de anderhalvemetersamenleving. Als de luchtvaart weer opstart, zullen de ticketprijzen sowieso hoger liggen – met alle gevolgen van dien.
Voor het straatbeeld van een stad als Amsterdam heeft de terugloop van het massatoerisme grote impact. Detailhandel en horeca die leven van internationale bezoekers krijgen het zwaar, wat ook geldt voor Airbnb, coffeeshops en de Wallen. Een complete bedrijfstak valt weg en dat zal waarschijnlijk een olievlekwerking hebben op de stedelijke economie. Amsterdammers krijgen er een fijnere stad voor terug, een stad waar je spontaan weer naar het centrum kunt en de historische panden in al hun pracht kunt zien.
Meer binnenlandse dagrecreatie
Toch is het de vraag of toeristensteden door de inwoners worden terugveroverd. In de periode dat het coronavirus onder ons is, zullen veel landgenoten terughoudend zijn en dichtbij huis willen blijven. Binnenlands toerisme – kamperen in Drenthe in plaats van in de Dordogne – wint aan populariteit, terwijl voorzichtige vakantiegangers liever kiezen voor dagrecreatie in eigen land.
Het is maar de vraag of bezoekers zich dan gelijkmatig over Nederland zullen verspreiden. Eind april, toen de IKEA weer open ging, zagen we hoe we ons vastklampen aan ‘sterke merken’. Dat geldt ook voor steden als Amsterdam, Maastricht en Den Bosch… ze mogen ervan uitgaan dat ze nu niet zozeer buitenlandse toeristen als wel vakantievierende landgenoten in de binnenstad mogen verwelkomen. Zeker als de terrassen weer opengaan, stromen de mensen toe. Creatieve ondernemers spelen daar al op in. Zo getuigt het idee van uitbaters op de Amsterdamse Nieuwmarkt en Zeedijk om een gezamenlijk terras met looproutes en een mobiel afhaalpunt te openen van een vooruitziende blik. In de openbare ruimte zullen we meer ‘Lekker weg in eigen land’-publiek tegenkomen.
Bloembakken in plaats van pijlen
Winkelen is en blijft de hoofdreden van Nederlanders om een andere stad te bezoeken. We mogen dan ook verwachten dat populaire binnensteden weer druk gaan worden – en daarmee de openbare ruimte in het centrum. Hoe kun je zo’n trekpleister coronaproof maken? In de Rotterdamse Koopgoot heeft vastgoedinvesteerder CBRE een proefopstelling geplaatst om ervaring op te doen. Bovenaan de trap van het winkelgebied kunnen bezoekers hun handen wassen en krijgen ze van beveiligers aanwijzingen over hoe ze moeten lopen. Op straat vind je een kleine rotonde en pijlen die de looprichting aangeven. Overal geldt ‘anderhalve meter afstand’ oftewel de lengte van vijf stoeptegels.
Een eerste leerervaring is dat de pijlen wat dwingend overkomen en dat je het gedrag van mensen ook op een sympathiekere manier kunt sturen. Om te verhinderen dat passanten van looprichting wisselen, zijn er daarom bloembakken met lavendel als natuurlijke scheidslijn in de Koopgoot geplaatst. Dat is niet alleen handig, het ziet er ook nog eens mooi uit!