Gezondheid in de fysieke leefomgeving, hoe doe je dat?
De Omgevingswet biedt tal van mogelijkheden om de kwaliteit van de fysieke leefomgeving en daarmee ook de gezondheid te verbeteren. Om het potentieel van deze wet te benutten is er behoefte aan objectieve tools waarmee investeringen in de openbare ruimte kunnen worden vergeleken. De tool ‘Gezonde Stad’ biedt een goede aanzet.
Van onze partner, Stadswerk Magazine (nummer 1,2018). TEKST YVONNE VAN LIEBERGEN, Movares BEELD Nicole van der Waart, Movares
De gezondheid van Nederlanders staat steeds meer in de belangstelling. Bij mensen zelf, die zich steeds bewuster worden van het belang van een gezonde leefstijl. Maar zeker ook bij de overheid, die steeds meer middelen en mogelijkheden inzet om de gezondheid positief te beïnvloeden. De leefomgeving speelt hierbij een belangrijke rol. In een omgeving die mensen uitnodigt om te bewegen en elkaar te ontmoeten, zal een gezonde leefstijl eerder worden bevorderd. In het ruimtelijke beleid wordt al lange tijd aandacht besteed aan gezondheid. Gezondheid is nu vertaald in diverse milieuregels waar bij het nemen van besluiten aan getoetst moet worden. Denk hierbij aan de geluidsnorm, veiligheidseisen, grenswaarden voor de luchtkwaliteit. Dit is bedoeld om een basisniveau voor een gezonde en veilige omgeving te bereiken.
Omgevingswet
In de Omgevingswet wordt gestreefd naar een eenvoudige en betere regelgeving binnen de ruimtelijke ordening. Waar ‘een goede ruimtelijke ordening’ het uitgangspunt was bij het maken van ruimtelijke plannen, wordt dat onder de Omgevingswet ‘de fysieke leefomgeving’. Met deze andere omschrijving worden in ieder geval ook klimaatadaptatie en gezondheid inbegrepen. De ‘Ponte Palazzo’ in ‘s-Hertogenbosch. Het belang van een gezonde leefomgeving speelde altijd al een rol bij het inrichten van de ruimte, maar krijgt onder de Omgevingswet een nadrukkelijke plaats in de besluitvorming. Dit biedt tal van mooie kansen, maar ook uitdagingen. Want, wat is nu eigenlijk ‘een gezonde leefomgeving’? En hoe maak je objectief inzichtelijk wat het effect van een besluit op de gezondheid is?
Wat is een gezonde leefomgeving?
Om besluiten over een gezonde leefomgeving te kunnen nemen, zullen we eerst moeten definiëren wat we daaronder verstaan. Volgens de definitie van de Gezondheidsraad is gezondheid een ‘toestand van compleet welbevinden’. Het gaat niet alleen om de lichamelijke gezondheid van een mens, maar ook om het geestelijke en het sociale welbevinden. In een moderne versie van de definitie van gezondheid gaan we uit van het vermogen van de mens om zich aan te passen en een eigen regie te voeren in het licht van fysieke, emotionele en sociale uitdagingen in het leven. Ze hebben voorzieningen, ook als ze beperkt mobiel zijn, in de buurt, ze zijn in de gelegenheid om in de buurt te bewegen en buren te ontmoeten. In een gezonde leefomgeving biedt de openbare ruimte de noodzakelijke voorzieningen om een gezond leven mogelijk te maken. Met deze omschrijving van ‘gezondheid’ gaat het om meer dan alleen het voldoen aan milieunormen om een gezonde leefomgeving te bereiken.
Bij het inrichten van de openbare ruimte kan rekening worden gehouden met de effecten die dit heeft op de gezondheid. Een gezonde leefomgeving bevordert de gezondheid van de gebruikers. Niet alleen door de openbare ruimte ‘beweegvriendelijk’ in te richten en zo een gezonde levensstijl te bevorderen, ook door op andere manieren positief bij te dragen aan de gezondheid. In een gezonde leefomgeving is ruimte voor een gezonde levensstijl, is de kwaliteit zodanig dat sprake is van een gezonde omgeving en komen mensen met elkaar in contact.
Keuzes maken voor de gezonde leefomgeving
Tot zover de theorie. Maar hoe maak je in de praktijk keuzes voor een gezonde leefomgeving? Om het aspect gezondheid in de ruimtelijke ordening een volwaardige plaats te geven, is het handig om hier een meetlat voor te hebben. Hoe scoort de ene maatregel ten opzichte van een andere op het aspect gezondheid? Aan de hand van de tool ‘Gezonde Stad’ gkunnen maatregelen gescoord worden. Ten opzichte van elkaar, maar ook per buurt, woonkern of gemeente. Dit geeft inzicht in het effect van een investering op een gezonde leefomgeving en daarmee op het maatschappelijk rendement. Afhankelijk van de locatie en de aanwezige randvoorwaarden kan het op de ene locatie heel zinvol zijn om te investeren in een buurtpark met wandel-, speel- en rustvoorzieningen, terwijl in een nabijgelegen buurt bijvoorbeeld meer wordt bereikt door het planten van bomen en ander groen. De tool wordt voor een belangrijk deel gevuld met beschikbare open data en afhankelijk van de wensen en ambities kan de tool gepersonaliseerd worden tot maatwerk voor de openbare ruimte. Het meeste positieve effect wordt bereikt door dit te doen in workshops, waar de gebruikers en bewoners van het gebied een actieve rol spelen. Hiermee wordt invulling gegeven aan daadwerkelijke en actieve participatie én kunnen keuzes voor de inrichting van de fysieke leefomgeving gemotiveerd en onderbouwd worden op het aspect gezondheid.
WEBSITE
movares.nl/milieu-natuur/de-gezonde-stad
