De gemeente Den Haag ontwikkelt nieuw beleid voor haar stadsbomen. Hierin is onder meer aandacht voor het belang van goede groeiplaatsen. Die zijn nodig om bomen beter te laten presteren. Vroegtijdige, integrale afweging van ruimteclaims in de ondergrond is daarbij essentieel.
De gemeente Den Haag werkt aan een nieuw beleid voor haar stadsbomen. In het beleid wordt het belang van bomen voor de leefkwaliteit van de stad onderstreept. Bomen zijn niet weg te denken uit het straatbeeld. Ze zorgen voor basisstructuren in de stad en leveren een grote bijdrage aan een aangenamer, schoner en gezonder stadsklimaat. De waarde die de bomen bijdragen worden ecosysteemdiensten genoemd.
Het belang van deze ecosysteemdiensten wordt steeds groter in de verder verdichtende stad. Zo zijn bomen de natuurlijke airco’s op de steeds warmere dagen. Ook verwerken ze enorme capaciteiten aan water bij hevige neerslag.
Een van de ambities in het nieuwe beleid is het verhogen van de ecosysteemdiensten door het realiseren van meer bladoppervlakte. Dit is te behalen door in te zetten op goed presterende bomen. Een goede ondergrondse situatie is daarvoor van belang. Om een boom meer blad te laten krijgen, heeft deze een goede groeiplaats nodig.
Professional in de openbare ruimte? Dan lees je Stadswerk Magazine!
De gemeente legt bij nieuwe ontwikkeling en herinrichting voor haar groeiplaatsen daarom een claim op de ondergrondse ruimte. Er wordt minimaal 7,5, 15 of 20 kubieke meter gevraagd voor respectievelijk derde, tweede en eerste grootte bomen.
Steeds drukker in de ondergrond
De druk op de ondergrond is groot. Bij het opstellen van het bestaande beleid voor bomen (2008) werd dit al onderkend. Veel stadsbomen staan in stoepen of bermen. Het realiseren van goede groeiplaatsen voor bomen bevindt zich in een speelveld met andere belangen. Dit geldt zowel bovengronds als ondergronds.
Ondertussen zijn er nieuwe claims op de ondergrond bijgekomen. Bijvoorbeeld voor warmtenetten met bijbehorende ‘vrije zones’. En de vraag naar meer elektriciteit vraagt meer of andere kabels. Tegelijkertijd ontstaan voor het verbeteren van bovengrondse groeiplaatsen kansen vanwege een veranderende mobiliteit. Zijn er minder parkeerplekken nodig in de stad van de toekomst?
Onder parkeerstroken is soms nog ruimte ‘beschikbaar’ voor nieuwe claims. Juist de wortels van de boom kunnen hier nog een plek krijgen zonder een ‘luchtdichte bovengrondse afsluiting’. In het ontwerp van de ondergrondse ruimte is het daarom van belang deze zones zoveel mogelijk vrij te houden van claims voor andere ontwikkelingen.
Leren van het verleden
Na de Tweede Wereldoorlog zijn veel bomen in te kleine groeiplaatsen geplant. Dat heeft op veel plekken tot problemen geleid. De wortels zoeken hun vocht, lucht en voedsel op plekken waar je dat niet wenst. Het resultaat kan zich uiten in opdrukkende verharding en stagnerende groei. Het gevolg ervan zijn gevaarlijke situaties, klachten en hoge beheerkosten. Geen goede groeiplaats betekent geen goed presterende boom. Deze kennis uit het verleden moeten we inzetten om problemen voor de toekomst te voorkomen.
Ecosysteemdiensten meetbaar maken
De discussie over ondergrondse belangen is niet nieuw. Hij wordt echter nog onvoldoende integraal en niet altijd op gelijkwaardig niveau gevoerd. Een integrale kijk op, en vroegtijdig ontwerp van, de ondergrond is zo noodzakelijk om een goede belangenafweging te kunnen maken.
Om de positie van groen in deze discussie te versterken zet de gemeente Den Haag in op het meetbaar maken en kapitaliseren van de ecosysteemdiensten van bomen. Dit kan worden gedaan door kroonoppervlaktemetingen via Lidar-technieken1 en het doorontwikkelen van instrumenten zoals i-Tree. Zo’n tweehonderd steden in de wereld, waaronder Londen, Toronto en New York gebruiken het i-Tree model en hebben bomen daarmee een stevigere positie gegeven in de stad. Den Haag is een van de initiatiefnemers om tot een Nederlands model te komen. Samen met Stadswerk en andere gemeenten is daarvoor in 2017 een pilot gestart die nu verder ontwikkeld wordt. Dit alles draagt bij aan het creëren van groeiplaatsen die bomen optimaal laten presteren.
Van onze partner, Stadswerk Magazine (nummer 3, 2020). Tekst: Ralph Pitlo, rgemeente Den Haag