Wat is het heet. Wakker liggen door de warmte is nog het minste probleem. Hogere sterfte- en ziektecijfers, lagere arbeidsproductiviteit en meer agressie zijn ernstiger gevolgen van de hittestress die kan ontstaan tijdens een hittegolf.
Deze situatie doet zich vooral voor in de steden waar het zogeheten urban heat island effect door klimaatverandering steeds vaker zal voorkomen. Welke maatregelen nemen gemeenten? En wat kunnen burgers doen?
Doden door hitte
Bij hittegolven worden steden het zwaarst getroffen. Dat komt door het typisch stedelijk land- en materiaalgebruik: veel wegen en gebouwen, minder groen en water, minder wind. Hierdoor blijft de warmte er langer hangen en blijft de temperatuur hoger dan in het omringende landelijke gebied. De stad verandert in een hitte-eiland. Het steeds dichter bebouwen van steden vergroot het probleem. Tijdens windstille nachten kan het temperatuurverschil tussen verstedelijkt en landelijk gebied oplopen tot 8 graden Celsius. Airconditioning en verkeer, activiteiten waarbij warmte vrijkomt, maken het nog een graadje erger.
De hoge temperatuur kan voor kwetsbare groepen zoals mensen met longaandoeningen, ouderen en kinderen heel vervelend uitpakken. In 2003 stierven in Frankrijk 50.000 mensen vroegtijdig als gevolg van de extreme hitte. In datzelfde jaar vielen volgens het CBS in Nederland tussen de 1400 en 2200 meer doden als gevolg van de hogere temperaturen dan gebruikelijk.
Den Haag
Den Haag kent het sterkste hitte-eiland effect van de Nederlandse steden. Tijdens een warme periode in 2006 werd in Den Haag zelfs een maximaal verschil van 15,4 graden met het buitengebied gemeten. Gemiddeld bedroeg in deze korte periode in 2006 het verschil in Den Haag overdag 8,6 graden. Gemiddeld over de 73 grootste steden bedragen de verschillen met het buitengebied 2,9 graden overdag en 2,4 graden ‘s nachts.
De gemeente Den Haag krijgt in de zomer veel klachten van bewoners die niet kunnen slapen door te warme slaapkamers. ‘Dat geldt met name voor de oudere bovenwoningen met een zwart geasfalteerd plat dak. Daar zijn er veel van in Den Haag. De ramen ’s nachts open houden helpt niet. De slaapkamers blijven te warm. Vooral bij die slaapvertrekken die zich vlak onder het platte dak bevinden, is er een risico op hittestress’, vertelt Henk Heijkers, binnen de gemeente Den Haag verantwoordelijk voor duurzaamheid en ruimte.
‘Zelfs als de temperatuurstijging stabiliseert op 2 graden zullen we nog tientallen jaren te maken krijgen met klimaatverandering’, aldus Heijkers. ‘Dus houden we er in onze plannen voor stedelijke ontwikkeling nu al rekening mee.’
Verkoeling
Er zijn tal van verkoelende maatregelen te nemen. Zo zorgt bewegend water (fonteinen) voor verkoeling, maar ook de wind kan worden ingezet. Nieuwe huizenblokken kun je dusdanig bouwen dat de wind warmte beter kan meevoeren. In de huizen kun je er door bouwkundige ingrepen voor zorgen dat natuurlijke ventilatie wordt bevorderd.
Den Haag heeft als kuststad relatief veel wind. Daar maakt de stad dankbaar gebruik van. Heijkers: ‘We proberen op natuurlijke wijze gebruik te maken van de windrichting door in de oost-weststraten zo min mogelijk belemmeringen te laten staan zodat de wind de warmte kan afvoeren.’
Meer groen
Een andere belangrijke maatregel is meer groen in de stad. Volgens directeur Peter van Rooy van onderzoeksbureau Accanto onderschatten gemeenten nog steeds de positieve invloed van openbaar groen op de leefomgeving. Wijken zonder park of ander groen dreigen tijdens een hittegolf voor veel ouderen onleefbaar te worden. Groen kan een substantiële bijdrage leveren aan het terugdringen van het hitte-effect.10 procent meer groen brengt de temperatuur ter plaatse met 0,6 graden Celsius omlaag.
Op de hoogte blijven van het laatste nieuws over de openbare ruimte?
Schrijf je in voor de nieuwsbrief en volg ons op UCAM: Urban Climate Assessment and Management, wijkgerichte beoordeling van hitte in de stad. Het is een doorwrocht rapport, waarin een methode gepresenteerd wordt om in wijken van steden te meten hoe ernstig het hitte-eiland-effect is bij warm weer en hitte-golven. Ook biedt het rapport handvatten om gepaste maatregelen te nemen.
Sinds kort is het mogelijk om op je mobiel de mate van hittestress in de gaten te houden. De nieuwe app ‘Weerbeleving’ toont hoe je het weer op elke plek in Nederland zult ervaren. De Android app geeft met kleuren en symbolen aan hoe warm het weer buiten wordt beleefd en drukt dat uit in mate van ‘thermische stress’. De app is ontwikkeld door een Wageningse student in samenwerking met de meteorologen van Wageningen University.
Wat kunt u doen?
- Neem geen stenen in uw tuin, maar liever zoveel mogelijk groen. Steen houdt warmte vast, groen verkoelt.
- Neem een groene gevel en een groen dak. Het houdt de warmte buiten, koelt de lucht en neemt overtallig regenwater op.
- Leg een watertuin aan. Het zorgt dat het regenwater ergens heen kan en bewegend water verkoelt. Neem er dus zo’n leuk fonteintje erbij.
- Doe overdag de ramen dicht om de warmte buiten te houden en ’s nachts de ramen open om de koele lucht binnen te laten.
- Pas in overleg met uw arts eventuele medicatie aan.
- Trek luchtige kleding aan.
- Drink veel water! En let erop dat ouderen om u heen voldoende drinken. Bij hen ontbreekt vaak de prikkel om te drinken met uitdrogingsverschijnselen tot gevolg.
- Laat de zonwering neer. Zo kan de hitte worden buiten gehouden zonder dat airconditioning nodig is.
- Gebruik geen Airconditioning. Airconditioning zorgt voor meer hitte op straat en kost veel elektriciteit, terwijl juist tijdens hittegolven elektriciteit schaars kan worden door gebrek aan koelwater voor elektriciteitscentrales.
Bron: Stadswerk.nl