De coronapandemie heeft van de openbare ruimte één grote crowd management-uitdaging gemaakt. Dit voorjaar werd een visie aan gemeenten gepresenteerd voor het reguleren van drukte in de anderhalvemetersamenleving. Conclusie: er is behoefte aan nieuwe regie en een meer duurzame aanpak.
Het Event Safety Institute (ESI) is een onafhankelijk expertisecentrum op het gebied van evenementenveiligheid en crowd management. Het team bestaat uit experts die vaak al lang betrokken zijn bij de veiligheid van evenementen en drukke plaatsen. Gemeenten zijn onze belangrijkste klantgroep, op de voet gevolgd door veiligheidsregio’s en de politie. Organisatoren van events, maar ook onderwijsinstellingen, musea en andere drukbezochte locaties, kunnen terecht bij ons operationele zusje CrowdProfessionals.
Professional in de openbare ruimte? Dan lees je Stadswerk Magazine!
Evenementen zijn al lange tijd ‘hot’, de veiligheid kreeg steeds meer aandacht en dat heeft ons veel werk opgeleverd. In maart waren we onder meer betrokken bij de Formule 1 in Zandvoort, Koningsdag Maastricht, de finale van het Songfestival en het Europees Kampioenschap Voetbal 2020. Daarnaast hadden we flink wat opleidingen op de kalender. Tot corona toesloeg. In twee weken tijd werd 90 procent van al ons werk gecanceld of in ieder geval voor lange tijd uitgesteld. De evenementensector was in rep en roer en is dat nog steeds; de hele sector dreigt om te vallen.
Nieuwe normaal
Voor ons begon in maart een periode van herbezinning. Wat konden we wél doen, binnen de context van de coronapandemie? Voor ons was met name de versoepeling van de lockdown het aangrijpingspunt om de schouders er weer onder te zetten. Mensen mochten weer naar buiten, winkels mochten weer open en activiteiten in de openbare ruimte werden weer mondjesmaat toegestaan. Maar wel binnen de strikte regels van het ‘nieuwe normaal’ en de anderhalvemetersamenleving. Dat riep direct vragen op, onder meer over de wijze waarop die anderhalve meter afstand houden gereguleerd moest worden. Een regel stellen is immers niet hetzelfde als er ook naar leven! Meewerken aan deze vorm van crowd management zou voor ons weleens het ‘nieuwe normaal’ kunnen worden.
Evenementenaanpak
Wij stelden in april een visie voor gemeenten op, die wij naar vele contacten hebben gestuurd: ‘Bestuurbare binnenstad in het nieuwe normaal’. De inspiratie voor dit document haalden we uit de eerste ervaringen die wij opdeden bij het adviseren van de gemeente Eindhoven. De visie gaat over de inhoud, de organisatie en het proces van het reguleren van het gebruik van de openbare ruimte ten tijde van corona. Deze aanpak bestaat uit twee fasen. De eerste fase noemen wij de ‘Evenementenaanpak’. Deze bevat maatregelen die op korte termijn kunnen worden genomen om de heropstart van het openbare leven in goede banen te leiden. Te denken valt aan het plaatsen van matrixborden, het inzetten van beveiligers of vrijwilligers op straat als city host en het aanbrengen van pijlen en wachtrijmarkeringen op straat. Het zijn maatregelen die ook vaak bij evenementen worden genomen en zijn bij uitstek de typen maatregelen die op korte termijn uitvoerbaar zijn.
Er zal ook een tweede fase volgen, zo stelden wij. Een fase van bestendiging van maatregelen, waarbij tijdelijke inrichting, tijdelijke borden, tijdelijke inzet van extra personeel of andere middelen, vervangen worden door maatregelen met een meer permanent karakter. Inzet op meer gebruik van technologie voor bijvoorbeeld tellingen of publiekscommunicatie zal in deze fase gaan opspelen. Maar ook bestuurlijke keuzes over het gebruik van de binnenstad en de strijdige belangen die daar kunnen spelen tussen bewoners, ondernemers en bezoekers. Ons advies was om die tweede fase gelijktijdig op te starten met de eerste, zodat de aanpak voor de openbare ruime geleidelijk kan overgaan van tijdelijk naar bestendig.
Theoretische kapstok
Veel gemeenten hebben ons ingeschakeld voor hulp. In een aantal van die gemeenten zijn wij tot op de dag van vandaag nog actief. Soms was er een actieve projectgroep en werden wij alleen geraadpleegd voor een expertadvies, bijvoorbeeld over de capaciteit van de weekmarkt. Op andere plekken hebben wij geholpen een projectmatige aanpak tot stand te brengen. Het theoretisch kader van het zoge heten DIM-ICE analysemodel presenteerden wij als kapstok voor een integrale benadering. In dit model bekijk je een drukke plek vanuit de fases van instroom, circulatie en uitstroom en analyseer je hoe design, informatie en management invloed hebben op de aanwezige risico’s.
Lessons learned
Wij hadden al veel ervaring met het omgaan met crowds, maar leerden gaandeweg ook meer. Bijvoorbeeld over de gevolgen van de keuze om horeca meer ruimte te geven. Over de do’s en don’ts voor het effectief inzetten van city hosts in winkelgebieden. En ook over wat werkt en wat niet werkt op het gebied van communicatie. Gemeenten namen tal van initiatieven om met hun bezoekers te communiceren. Nogal eens werd vergeten eerst een goede analyse te maken van de huidige situatie en de wenselijke situatie. Er werd bijvoorbeeld een nieuwe app of website gelanceerd om bezoekers te informeren over de drukte.
Maar a) hoe wordt deze gevoed met actuele informatie, b) wie gaan deze informatiebron raadplegen en c) weten we of mensen hun gedrag er daadwerkelijk op aanpassen? De lessons learned tot de zomer hebben wij kunnen verwerken in de handreiking ‘Reguleren van drukte in de openbare ruimte’ voor de VNG (aan een update wordt gewerkt) en de handreiking ‘Bezoekersmanagement’ voor het Nederlands Bureau voor Toerisme en Congressen (NBTC).
Hoe verder?
Deze zomer zagen we dat het gevoel van risico binnen de samenleving sterk afnam. Dit had tot gevolg dat mensen zich weer vrijer gingen gedragen en het vaak niet meer zo nauw namen met de voorschriften. Maar ook dat gemeenten hun maatregelen afschaalden of helemaal stopzetten. Pijlen vervaagden en city hosts gingen van straat. Een deel van de winkeliers stopte met toegangsregulering. Ondertussen zag iedereen het drukker worden. Helaas is inmiddels weer duidelijk dat corona nog lang niet klaar is met onze samenleving. De gedeeltelijke lockdown waarin ons land nu weer verkeert is het gevolg van sterk gestegen besmettingscijfers en ziekenhuisopnamen. We moeten dus verder en we hadden ook al verder kunnen zijn. De fase van bestendiging van maatregelen lijkt voor veel gemeenten nog echt een uitdaging. Tegelijk zijn er wel al steden waar permanent actuele druktemetingen plaatsvinden, waar bezoekersstromen effectief worden bijgestuurd om anderhalve meter afstand te behouden en waar ondernemers en gemeente hun aanpak samen evalueren en verbeteren.
Aan de slag
Juist nu alle betrokken partijen de schouders er weer onder moeten zetten, past er weer een stevige regierol en een gidsfunctie voor de gemeente. Op lokaal niveau moet het werk toch grotendeels gebeuren. Voor alle gemeenten ligt er een enorme verantwoordelijkheid om weer aan de slag te gaan. Wij helpen graag om tot een aanpak te komen die duurzaam is en waarvan sommige onderdelen ook na coronatijd hun waarde zullen blijven houden.
Van onze partner, Stadswerk Magazine (nummer 10, 2020). Tekst: Sayn Schaap, Event Safety Institute
Foto bovenaan: Gijs Franken, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons