Utrechtse Energieambassadeurs verduurzamen de wijk
De afgelopen jaren zijn door heel het land initiatieven opgekomen om de woningvoorraad te verduurzamen. Gemeenten, maatschappelijke organisaties en bedrijven slaan de handen ineen om dit doel te bereiken.
Desalniettemin blijkt het nog altijd een pittige klus om bewoners ertoe te bewegen daadwerkelijk mee te doen. Dit probleem is bijvoorbeeld terug te zien in de projecten van de Blok-voor-Blok aanpak. Het aanbod is inmiddels gecreëerd, maar bewoners maken er nog niet massaal gebruik van. Wat is de sleutel tot succes? Hoe kunnen gemeenten, woningcorporaties, scholen e.d. hun ambitieuze doelstellingen halen? De gemeente Utrecht heeft hiervoor een aanpak ontwikkeld waarbij bewoners zelf de initiatiefnemers zijn. De term “energieambassadeur” kwam tot leven.
Een korte terugblik
Als onderdeel van het “Programma Utrechtse Energie” is de gemeente Utrecht eind 2011 gestart met het aanstellen van “Energieambassadeurs”. Energieambassadeurs zijn inwoners van Utrecht die tot taak hebben om bewoners in hun omgeving (buurt, wijk) te mobiliseren en te organiseren, om zo aan te sluiten op het aanbod van de gemeente Utrecht en bestaande consortia. Met hun medebewoners doorlopen energieambassadeurs het hele traject van informeren tot aan de uitvoering van duurzame maatregelen.
De eerste lichting energieadviseurs werd in drie avonden opgeleid. Tijdens deze bijeenkomsten kwamen verschillende onderwerpen aan bod, zoals de activiteiten die de ambassadeurs kunnen organiseren en het benaderen van bewoners. Daarnaast kregen de ambassadeurs ook een handleiding. Deze eerste lichting energieambassadeurs trainde vervolgens de nieuwe lichtingen energieambassadeurs. Energie-U, een Utrechtse bewonersvereniging waarin een groot aantal vrijwilligers actief is om samen energieverbetering in de eigen Utrechtse woonomgeving mogelijk te maken, kreeg de taak van de gemeente om de ambassadeurs verder te begeleiden.
In 2013 werd het initiatief “Energieambassadeurs” stadsbreed uitgerold. Eind 2013 waren er in totaal 29 ambassadeurs opgeleid. Inmiddels zijn er 55 ambassadeurs actief, verspreid over geheel Utrecht. Deze energieambassadeurs hebben ca. 20 bijeenkomsten voor 650 bewoners georganiseerd. Daarnaast hebben de ambassadeurs ook in samenwerking met de gemeente Utrecht twaalf inloopavonden georganiseerd met in totaal 1700 bezoekers. Deze bijeenkomsten hebben ertoe geleid dat bewoners ook daadwerkelijk duurzame maatregelen uitvoeren. Zo hebben er bijvoorbeeld in de periode oktober-december 2014 ca. 60 bewoners meegedaan met een collectieve inkoopactie zonnepanelen.
Om naast woningeigenaren ook huurders te bereiken is de gemeente in samenwerking met de woningcorporaties gestart met het trainen van speciale ambassadeurs voor huurders. De Jonge Milieu Advies (JMA) verzorgt deze training en begeleidt ook energieadviseurs die huurders voorzien van gratis energieadvies, incl. een energiebox met daarin handige energiebesparende producten.
De persoon achter de ambassadeur
Het aantal Utrechtse ambassadeurs neemt nog altijd toe. Maar wie zijn deze energieambassadeurs en wat doen ze precies?
Grofweg kunnen er twee typen ambassadeurs worden onderscheiden. Het eerste type ambassadeur is een bewoner die het leuk vindt om samen met zijn/haar buren de woning aan te pakken. Deze ambassadeur werft en informeert buurtgenoten, organiseert bijeenkomsten, brengt buurtgenoten samen in collectieven en bewaakt de voortgang en kwaliteit van afspraken. Daarnaast voelt deze ambassadeur zich veelal verbonden met de wijk en is daarin ook zeer actief. Het verbeteren van de leefbaarheid in de wijk kan mede als een belangrijk doel worden gezien.
De bende van 15
Paul van Seters, hoogleraar “globalisering en duurzame ontwikkeling” in Tilburg, is een voorbeeld van dit type ambassadeur. Paul is groot voorstander van de bottom-up benadering en geeft daarnaast om zijn buurt en het milieu. Samen met zijn buurtbewoners Joop de Bruin en Joris van Leeuwen vond hij twaalf medebewoners die zich wilden inzetten voor een duurzame buurt. Deze “bende van 15” vertegenwoordigde alle straten in de Rosariumbuurt in de Utrechtse wijk Oost. Vervolgens waren deze vijftien buurtgenoten langs de deuren gegaan met een professionele flyer om mensen te informeren over de bewonersbijeenkomst die ze hadden georganiseerd. Van de ca. 650 huishoudens waren er ruim 100 bewoners aanwezig. De bijeenkomst bleek een succes en leidde ertoe dat ca. 50 huishoudens in de Rosariumbuurt zonnepanelen op hun dak plaatsten. Daarnaast is de buurt nog altijd druk bezig met woningisolatie en met stadsverwarming. Ook daarover zijn informatieavonden georganiseerd, en met betrekking tot stadsverwarming is er een artikel geschreven over de voor- en nadelen daarvan.
De koploper
Het tweede type ambassadeur is de “koploper” die ervaring heeft met duurzaam wonen en het leuk vindt om zijn/haar kennis te delen en bewoners te ondersteunen. Een voorbeeld van zo’n koploper is Louis Houtappel. Louis, klusjesman en inmiddels gepensioneerd, heeft zijn eigen huis helemaal zelfstandig energie-neutraal verbeterd. Hij vindt het heerlijk om te klussen en praat hier graag over met andere doe-het-zelvers. Dat is ook wat hij doet als energieambassadeur: andere bewoners voorlichting geven over kleine en grote duurzame maatregelen die ze kunnen nemen in hun huis. Louis is bijvoorbeeld vaak te vinden op bewonersbijeenkomsten waar hij enthousiast vertelt over zijn eigen energie-neutrale woning en uitlegt welke mogelijke duurzame maatregelen bewoners kunnen nemen.
Naast de “koplopers” die zich geheel vrijwillig inzetten, zijn er ook ambassadeurs met een zakelijke instelling. Een voorbeeld van dit type ambassadeur is Rento Hermanns. Rento begon als energieambassadeur gelijktijdig met de opbouw van zijn eigen bedrijf “RondomDom”. Deze mobiele service werd uiteindelijk een bus waarmee Rento door heel Utrecht (en soms ook daarbuiten) rijdt om mensen te inspireren, enthousiasmeren en over de streep te halen. Met behulp van concrete materialen geeft Rento in zijn bus advies over duurzaam wonen. Daarnaast verwijst hij geïnteresseerden door naar installatiebedrijven en Energie-U. Naast zijn werkzaamheden voor zijn bedrijf is hij ook aanwezig op informatieavonden waar hij bewoners verder op weg helpt. Rento vindt het geweldig om bewoners meer comfort te brengen, iets goeds te doen voor de mensen, en daarnaast mensen bewust te maken van milieuvriendelijke maatregelen en bouwmaterialen.
Energieambassadeurs in Utrecht: goed op weg
Utrecht is goed op weg met zijn “Energieambassadeurs”. Het aantal ambassadeurs is snel toegenomen, waardoor een stedelijk netwerk is ontstaan dat elkaar ondersteunt en aanvult waar nodig. De één is bijvoorbeeld goed in de technische kant, terwijl de ander meer van het organiseren is. Door deze diversiteit aan ambassadeurs ontstaan nieuwe creatieve projecten en samenwerkingsverbanden die Utrecht stapje voor stapje duurzamer maken. In een aantal wijken zijn ambassadeurs actief met succesvolle buurtcollectieven, zoals de hierboven beschreven Rosariumbuurt. Deze successen worden via het netwerk van energieambassadeurs overgebracht naar andere wijken. De Vogelenbuurt is hier een voorbeeld van. Bewoners die op de bewonersbijeenkomsten in de Vogelenbuurt aangaven zonnepanelen te willen, sloten zich aan bij het collectief van de Rosariumbuurt. Tot slot waarderen ook de ambassadeurs zelf hun rol als “energieambassadeur” zeer en de meesten willen hier dan ook graag mee doorgaan.
Belang van ambassadeurs
De energieambassadeurs in de gemeente Utrecht blijken van grote waarde voor de verduurzaming van de stad. Bewoners hebben immers vertrouwen in de ambassadeur. Het is de buurman, een bekend gezicht. De ambassadeur treedt op in het belang van de bewoner. Daarnaast is de ambassadeur bekend met de wijk; hij/zij weet wat er speelt en kan daarop inspelen om bewoners te overtuigen.
Om dit succes uit te breiden is het van belang dat de energieambassadeurs voldoende ondersteuning krijgen bij de uitvoering van hun activiteiten en regelmatig samenkomen om kennis uit te wisselen en nieuwe ideeën op te doen. Daarnaast is het ook belangrijk om samenwerking tussen ambassadeurs en adviserende en uitvoerende bedrijven verder te stimuleren, zodat vraag en aanbod beter op elkaar worden afgestemd. De ambassadeur speelt immers een cruciale rol bij het verbinden van de ”bewoner” met het aanbod van adviserende en uitvoerende partijen.
Meer weten?
Heeft u vragen of interesse om ook in uw gemeente met energieambassadeurs aan de slag te gaan? Neem dan vrijblijvend contact op met Jurgen Tielbeke van De Jonge Milieu Advies (jurgen.tielbeke@dejongemilieuadvies.nl), Marianne Coopmans van de gemeente Utrecht (m.coopmans@utrecht.nl) of Rianne Bakker, Projectleider EnergieAmbassadeurs Energie-U (rianne@energie-u.nl).