Informele burgerparticipatie wint terrein
Terwijl veel gemeenten burgerparticipatie inmiddels formeel geregeld hebben, maken inwoners hier steeds minder gebruik van. Wel kloppen inwoners vaak bij de gemeente aan met informele verzoeken om ondersteuning van activiteiten, zo blijkt uit de Monitor Burgerparticipatie 2013.
Meer invloed in grote gemeenten
Veel gemeenten hebben burgerparticipatie vastgelegd in beleidsdocumenten, bijvoorbeeld met een verordening burgerinitiatief, referendumverordening en een nota burgerparticipatie. Dit leidt echter niet tot een hogere participatie van burgers in formele zin. Er wordt bijvoorbeeld nauwelijks gebruik gemaakt van het formeel burgerinitiatief (in 28,3% van de ondervraagde gemeenten) en referenda zijn uitzonderlijk.
Tegelijkertijd zien we dat inwoners (al dan niet georganiseerd) wel in grote mate informeel met verzoeken om ondersteuning van activiteiten bij de gemeente komen. Dat gebeurt in 86,6% van de ondervraagde gemeenten. De gemeente biedt hen voornamelijk advies en deskundige ondersteuning, financiële ondersteuning (projectsubsidie) en facilitaire ondersteuning.
Gemeenten zetten burgerparticipatie vooral in om het draagvlak voor beleid te vergroten (41,2%). Ook ‘de zelfwerkzaamheid van burgers bevorderen’ is een doel, voor 22,7% van de gemeenten. Wat opvalt is dat er een groot verschil is tussen grote, middelgrote en kleine gemeenten als het gaat om de mate van invloed. In grote gemeenten lijken burgers hoger op de participatieladder te komen en dus meer invloed te kunnen uitoefenen.
Gemeenteraadsverkiezingen
Met het oog op de gemeenteraadsverkiezingen op 19 maart 2014 werden de gemeenten gevraagd in hoeverre zij zich verantwoordelijk voelen voor de opkomst. In vrijwel alle gemeenten (82,5%) voelt het gemeentebestuur zich hiervoor verantwoordelijk.
Opvallend is ook dat gemeentebesturen zich meer verantwoordelijk lijken te voelen voor het vinden van kandidaat-raadsleden. De werving van raadsleden is van oudsher een primaire taak van de politieke partijen. Toch voelt in 27,8% van de gemeenten het gemeentebestuur zich hiervoor verantwoordelijk. Het verantwoordelijkheidsgevoel lijkt in kleine gemeenten (35,1%) sterker te zijn dan in grote gemeenten (19,0%). Dit lijkt in lijn met het onderzoek van de Vereniging van Griffiers waaruit blijkt dat het in kleine gemeenten moeilijker is om raadsleden te werven. De gemeente is dan wellicht sneller geneigd om deze rol van partijen over te nemen.
Monitor Burgerparticipatie
In 2009 zijn ProDemos – Huis voor democratie en rechtsstaat en het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties begonnen met het uitvoeren van de tweejaarlijkse Monitor Burgerparticipatie. De monitor heeft tot doel meer informatie te verschaffen over de inspanningen en resultaten van gemeenten op het gebied van burgerparticipatie. De editie van 2014 beschrijft de stand van zaken in de periode 2012-2013 en maakt een vergelijking tussen 2009, 2011 en 2013.
U kunt het volledige rapport van de Monitor Burgerparticipatie 2013 hier lezen.