De koele netwerken van Arnhem
Vooral steden moeten aan de bak om met het oog op klimaatverandering de omgeving leefbaar te houden. Dat beseft ook Arnhem en de stad heeft zich daarom als lead partner aangesloten bij het Europese COOL CITIES-project. Wat is dit voor project en wat levert het aan kennis en inzichten op?
Het klimaat verandert. Dat zal niemand meer zijn ontgaan. Naast talloze wetenschappelijke onderzoeken die dit bevestigen, horen we regelmatig op het nieuws dat de afgelopen maand de warmste of natste was sinds de metingen begonnen. Dus bereiden we ons als Deltaland voor op de gevolgen van klimaatverandering door ons land klimaatbestendig te maken. De laatste jaren is het bewustzijn gegroeid dat we te maken krijgen met warmere lentes en zomers en meer hittegolven. In steden kan het ’s nachts 4 tot 8 graden warmer zijn dan in het buitengebied, wat gevolgen heeft voor de gezondheid van onze meest kwetsbare inwoners, maar ook voor de economie en de leefbaarheid.
Wat kunnen we hieraan doen? Hoewel we weinig aan de weersextremen zelf kunnen veranderen, behalve door te blijven inzetten op het verminderen van de CO2-uitstoot, kunnen we wel de gevolgen van klimaatverandering, zoals hittestress, verminderen. Een effectieve maatregel hiervoor is het realiseren van zogenaamde Koele Netwerken: een netwerk van schaduwrijke routes die koele plekken in een stad of dorp met elkaar verbinden. Tijdens warme dagen kan men zich zo uit de zon van huis naar werk of winkel verplaatsen, waardoor er minder last van de hitte wordt ervaren.
COOL CITIES
In het Europese Interreg Noordzee-project COOL CITIES werken elf partners sinds januari 2024 vier jaar lang samen aan het ontwikkelen van een methodiek om Koele Netwerken te realiseren. Het partnerschap (zie figuur 1) omvat gemeenten, regio’s en kennisinstituten uit België, Frankrijk, Duitsland, Zweden en Nederland, elk met specifieke kennis en ervaring op dit gebied. Vanuit Nederland nemen naast de gemeente Arnhem, die tevens de lead partner is van het project, de gemeenten Rotterdam en Middelburg en de Hogeschool van Amsterdam deel aan het project. De Hogeschool van Amsterdam is betrokken vanwege het onderzoek ‘Hittebestendige Stad’ uit 2020, waarin het realiseren van koele plekken en schaduw op looproutes als een van de meest effectieve maatregelen tegen hitte in de stad wordt gepresenteerd.
Professional in de openbare ruimte? Dan lees je Stadswerk Magazine!
De door het project COOL CITIES te ontwikkelen methodiek beschrijft hoe men kan bepalen waar in de stad een Koel Netwerk kan worden aangelegd. Hiervoor worden diverse lokale GIS-data over klimaat, ruimtelijke inrichting en sociaaleconomische informatie geanalyseerd en gecombineerd. Bijvoorbeeld: waar wonen de meest kwetsbare inwoners en waar liggen winkels en winkelcentra? De Hogeschool van Amsterdam speelt hierin een leidende rol.
Langetermijnvisie voor een Koel Netwerk
De analyse leidt tot een ‘Cool Network Plan’, een kaart die de langetermijnvisie toont voor het Koele Netwerk in een stad met daarop de bestaande en potentiële nieuwe koele plekken en schaduwrijke routes. Hieruit kan een uitvoeringsplan worden afgeleid met de projecten die als eerste gerealiseerd kunnen worden, rekening houdend met andere ruimtelijke projecten. Het realiseren van een Koel Netwerk vraagt immers om een inzet van vele jaren. De methodiek zal door de deelnemende steden en regio’s worden getest tijdens de realisatie van delen van hun Koele Netwerk. De ervaringen uit deze pilots worden gebruikt om de methodiek te optimaliseren.
De gemeente Arnhem heeft het realiseren van een Koel Netwerk als prioriteit opgenomen in haar Strategie Klimaatadaptatie. Enkele jaren geleden is zij al begonnen met het realiseren van nieuwe koele plekken en schaduwrijke routes. Bij de herontwikkeling van de Van Muijlwijkstraat (zie figuur 2), een drukke toegangsweg tot het centrum van Arnhem, is vorig jaar veel verharding vervangen door groen en zijn bomen aangeplant om een schaduwrijke route te creëren. Met het initiatief voor het project COOL CITIES wil de gemeente meer kennis en inzicht krijgen in haar stadsbrede Koele Netwerk en leren van de ervaringen van andere steden.
Cool Network Roadmap
Het project COOL CITIES zal in 2027 de ‘Cool Network Roadmap’ opleveren, waarin de resultaten van het gehele project zijn verwerkt. Deze routekaart zal laten zien welke stappen een stad kan zetten om tot een eigen Koel Netwerk te komen, met welke maatregelen het netwerk is te realiseren, wat de kosten daarvan zijn in aanleg en beheer en hoe de participatie en communicatie over het netwerk het beste vormgegeven kunnen worden. Met het project en de Roadmap wil het project niet alleen de deelnemende partners verder helpen, maar ook organisaties in de gehele Noordzee-regio en daarbuiten inspireren en enthousiasmeren om zelf aan de slag te gaan. De resultaten van het project COOL CITIES zullen in de komende jaren voortdurend worden gedeeld.
Van onze partner, Stadswerk Magazine (nummer 6, 2024). Tekst: Hans van Ammers & Thijn de Voogd