Anticiperen op droogte
De droogte van 2018 was in vele opzichten bijzonder. Voor de meesten was het de eerste keer dat ze zoiets als professional meemaakten. Wat betekent dit voor de toekomst? In dit artikel geven Thomas Klomp en Maarten Verkerk een aanzet tot een antwoord en doen een oproep aan andere professionals.
Eind augustus maakten wij een ronde over de hoge zandgronden van Twente en de Achterhoek. Net buiten Diepenheim stond de Schipbeek over ruim een kilometer droog. Een visvereniging was net bezig met het migreren van vis uit het laatste diepere poeltje naar een natter gedeelte. De aanblik van een 15 meter brede beek met gortdroge bodem raakte ons meteen. We konden ons niet voorstellen dat hier in de winter weer ruim een meter water zou staan. Dat bracht ons op het idee om een ‘voor/na’ video te maken.
Een paar dagen later maakten we deel 1 van de video ‘Droge Verhalen’. Deel 2 volgde half februari. In een vingerknip wordt de kijker meegenomen van het relatief natte februari naar het droge augustus. Ruim 40.000 mensen bekeken de video, die als doel heeft om een zo breed mogelijk beeld op te halen van wat er speelt rondom droogte.
We kregen op de video veel reacties uit allerlei hoeken. Verhalen over vismigratie, de diepgang van schepen op rivieren, grootschalige natuursterfte en droogte in de stad. De comments van onze persoonlijke LinkedIn profielen werden een soort van pop-up forum. Mensen begonnen elkaar te helpen. Dat was mooi om te zien, en precies onze bedoeling. We zoeken als Samen Klimaatbestendig naar allerlei vormen van kennisdeling rondom klimaatadaptatie en dit was een hele mooie ‘case’.
Droogte: een nieuw probleem?
In de landbouw en in natuurgebieden zijn droogte en verzilting al langer een uitdaging. Boeren en natuurorganisaties werken daar al decennia aan, in nauwe samenwerking met ministeries en waterbeheerders. Dat zagen we terug in reacties op onze video. Dat droogte zich zo manifesteerde in stedelijk gebied was een kwestie van tijd. En in 2018 was het zo ver.
Onderzoeksinstituut Deltares berekende in 2012 al dat de grootste schadepost door klimaatverandering de schade aan panden zou zijn door maaivelddaling. Funderingsschade gekoppeld aan droogte zie je nu overal in de media: het Groene Hart, Friesland, maar ook in hogere gebieden zoals Roden, Twente en Zevenaar. Veel mensen weten niet dat zij als huiseigenaar meestal zelf verantwoordelijk zijn voor de geleden schade. De overheid en de verzekeraar vergoeden niets.
Droogte en klimaatverandering
Veel gemeenten hebben de stresstesten afgerond of zijn daar nu mee bezig. Droogte is daar een onderdeel van. Het is dus goed om te weten in hoeverre we daar in de toekomst rekening mee moeten houden. Het afgelopen voorjaar vielen de woorden ‘droogte’ en ‘klimaatverandering’ vaak in één zin. Niet geheel terecht.
‘We zien op basis van historische data geen toename in droogtes gemiddeld over Nederland. De kans op een droge zomer zoals die van 2018 is dus tot nu toe niet veranderd door het versterkte broeikaseffect en we kunnen de droogte er niet (gedeeltelijk) aan toeschrijven. Als we met klimaatmodellen kijken naar de toekomst, dan zien we zowel nattere scenario’s met min of meer gelijk blijvende droogte, als scenario’s waarin de droogte flink toeneemt’, aldus Bernadet Overbeek van het KNMI. ‘Het noorden van Europa is natter en het zuiden droger geworden. Wij zitten daar tussenin en hier kan het nog beide kanten op gaan.’
Wat kun je er aan doen?
Bestuurders willen vaak actie zien als de droogte zich al manifesteert. Vaak ben je dan al te laat. Ja, je kunt zuiniger omgaan met water, dat helpt. Niet sproeien, minder lang douchen, minder vaak je auto wassen, dat soort dingen. Mensen geven tot op zekere hoogte gehoor aan de ‘zuinigheidsoproep’ van met name drinkwaterbedrijven.
De belangrijkste maatregelen moet je nemen vóór het droog wordt. Infrastructuur en bebouwing moeten er op gericht zijn om water dat er overvloedig is in nattere tijden zoals de winter en het vroege voorjaar, vast te houden. Wat we ook zien in evaluaties is dat waterbeheerders nog beter dan ze al doen moeten communiceren met hun partners en inwoners over de droogte, over wat de overheid doet en wat mensen zelf kunnen doen.’
Water houdt zich niet aan grenzen. Vergeet daarom ook niet de impact die ons consumptiepatroon op watervoorraden elders heeft. Volgens de ‘watervoetafdruk’ gebruiken wij veel water in andere landen, bijvoorbeeld bij het eten van vlees of het kopen van nieuwe kleding. Zo kost het maken van een katoenen t-shirt net zo veel water als ongeveer 55 keer douchen.
Tot slot: als het regent dan kijken wij vaak ontzettend blij. Dat is moeilijk uit te leggen. ‘Ha, fijn,’ denken we dan, ‘goed voor de planten en het grondwater’. Probeer bij regen even terug te denken aan al die dorre vlakten en planten. Je humeur knapt meteen op.
Van onze partner, Stadswerk Magazine (nummer 6, 2019). TEKST: Thomas Klomp & Maarten Verkerk Team Samen Klimaatbestendig