Jarenlang konden ruimtelijke professionals indruk maken met de term ‘gentrificatie’. Maar het verschijnsel is tegenwoordig zo wijdverspreid dat ook veel leken weten wat ermee bedoeld wordt. Het begrip gentrificatie verwijst naar de opwaardering van plekken in de stad door kapitaalkrachtige groepen waardoor de huren van de aanwezige panden stijgen en de oorspronkelijke gebruikers verdrongen worden.
Karikatuur: waar eerder buurtbewoners met een pilsje in de hand bijpraatten in het café, zit nu een hippe koffiebar waar zzp’ers achter hun laptop van een latte macchiato nippen. De waardestijging van gegentrificeerde plekken vergroot de ongelijkheid in de stad en wordt daarom meestal als ongewenst beschouwd. In grote steden als Amsterdam en Utrecht hebben traditionele volkswijken er al jaren mee te maken en is gentrificatie een terugkerend thema op de lokale beleidsagenda.
Dat er ook sprake kan zijn van ‘groene gentrificatie’ wist ik tot voor kort niet. Ik stuitte op de term in een artikel van de Catalaanse onderzoeker Anguelovksi die met haar collega’s in 28 steden in negen landen in Noord-Amerika en Europa onderzoek deed naar gentrificatie in de periode van 1990 tot 2016. Ze laten zien dat de economische opwaardering van stedelijke locaties niet alleen te maken heeft met hipsters die de plek ontdekken en min of meer overnemen. Ook investeringen in de vergroening van een stadswijk, zoals de aanplant van bomen of de aanleg van een park, kunnen een prijsopdrijvend effect hebben. In zeventien van de onderzochte 28 steden zorgden investeringen in openbaar groen binnen tien jaar voor gentrificatie. En in bijna de helft van die steden beschouwen de onderzoekers de vergroening als de enige verklaring voor de waardestijging van de plekken. Die steden liggen vooral in Noord-Amerika, zoals Seattle, Vancouver en Washington D.C. Maar ook in Europese steden als Barcelona, Kopenhagen en Nantes heeft zich deze groene gentrificatie voorgedaan.
Professional in de openbare ruimte? Dan lees je Stadswerk Magazine!
Interessant: in de studie is ook Amsterdam meegenomen. Voor onze hoofdstad vinden de onderzoekers geen duidelijke indicatie voor groene gentrificatie in het bestudeerde tijdvak (1990-2016). Volgens hen heeft dat te maken met het grote aandeel sociale huur en de daarmee verbonden huurbescherming in Amsterdam. Kom daar in Noord-Amerika eens om: daar vind je nauwelijks corporatiebezit in (binnen)steden met als gevolg dat speculanten en particuliere investeerders er meer hun gang kunnen gaan. Al is er voor Nederlandse steden dus niet meteen reden tot zorg, het onderzoek van Anguelovksi en haar collega’s bevat een duidelijke boodschap: de fysieke en de sociale kant van de stedelijke leefomgeving hangen nauw met elkaar samen. Alleen door samen te werken kunnen de afdelingen ‘openbare ruimte’, ‘sociale zaken’ en ‘wonen’ zorgen voor ‘groene rechtvaardigheid’ in de stad.
In de rubriek ‘Straatwijsheid’ bespreekt Gert-Jan Hospers wetenschappelijke inzichten rond de openbare ruimte.
Bron:
- Anguelovski, I. en anderen (2022), Green gentrification in European and North American cities, Nature Communications, 2022 (13): 3816, www.nature.com/naturecommunications.
Foto: Victor Grigas, Wikimedia Commons
Van onze partner, Stadswerk Magazine (nummer 8, 2023). Tekst: Gert-Jan Hospers, Stichting Stad en Regio