Vorig jaar ging Stadswerk op studiereis naar de regio Greater Manchester. Op zoek naar kennis en kunde, met een delegatie van 31 enthousiaste leden van Stadswerk, GDO, Stichting RIONED, NL Ingenieurs en het KNW. Wat viel er zoal op te steken, bijvoorbeeld rond klimaatadaptatie, gezondheid en leefbaarheid?
In de regio Manchester wordt expliciet ingezet op duurzaamheid. Zo wordt sinds 2018 de Green Summit georganiseerd. De focus ligt op onderwerpen zoals klimaatverandering, CO2-besparing, energietransitie, mobiliteit en vergroening in combinatie met luchtkwaliteit. De vraag die daarbij centraal staat is: hoever zijn we en waar liggen nog kansen?
De regio is fors gegroeid: van 2,5 naar 2,8 miljoen in de afgelopen twintig jaar. Er wordt ook wel gesproken over Manchester als ‘second greatest city of talent’ na Londen. En dat is niet verassend, want er zijn maar liefst vier universiteiten te vinden. Door de groei van de afgelopen jaren is er ook in andere stadsdelen extra ruimte nodig voor wonen, werken en mobiliteit. Bijvoorbeeld in Stockport waar is ingezet op hoogwaardig openbaar vervoer: het is slechts tien minuten met de railverbinding naar het centrum van Manchester.
Leerzame initiatieven
In deze dynamische regio ontbreekt het uiteraard niet aan leerzame initiatieven om de ambities vorm te geven. We lichten er enkele uit die we met het reisgezelschap bezochten.
West Gorton community park
In de zomer van 2020 is het West Gorton community park geopend, een klimaatadaptief aangelegd park, mede mogelijk gemaakt door 600 ‘friends of the park’, betrokkenen en omwonenden. Bijna alle neerslag kan via het park worden afgevoerd, slechts 3 procent stroomt uit. Alle oppervlakken zijn waterdoorlaatbaar, een groot contrast met het vele asfalt in de openbare ruimte van Manchester. Het park bevat bovendien de grootste wadi van Manchester. Het speelt ook een belangrijke rol in de wijk als het gaat om verbinding, beweging en ontmoeting voor alle leeftijdsgroepen.
Boiler House
Het Boiler House is een voormalige elektriciteitscentrale, waar een aantal duurzame initiatieven gehuisvest wordt. Zo wordt er ingezet op het kweken van paddenstoelen met restproducten zoals houtsnippers, koffie en karton. Verder is er een repair-café, waar allerlei gebruiksartikelen gemaakt kunnen worden, en een repaintshop, waar fietsen opgeknapt worden. Daarnaast dient de plek als hub voor elektrische voertuigen van fietskoeriers. En er zijn ruimtes te huur voor workshops en vergaderingen.
Energy House 2.0
Ook een bezoek aan de University of Salford, een van de vier universiteiten in Greater Manchester, stond op het programma. Het project Energy House 2.0 omvat een ruimte waarin omgevingsfactoren nagebootst kunnen worden, zoals temperatuur, luchtvochtigheid en weersomstandigheden – denk aan regen en sneeuw. Momenteel zijn hier twee levensgrote woningen te vinden en een paar kleinere modellen. Door middel van sensoren wordt de invloed van omgevingsfactoren gemeten op de levensduur van de materialen. Maar ook het leefklimaat in de woning en effecten van verduurzaming op de woning kunnen worden gemeten.
Sow the City
Een opvallend en inventief initiatief tenslotte is Sow the City: een sociale onderneming waarbij voedsel en natuur gecombineerd worden. De doelgroep van het project bestaat uit mensen aan de rand van de samenleving zonder kans op verbetering. Gestart met een oppervlak van zo’n half voetbalveld, is het areaal de afgelopen jaren uitgebreid naar zo’n tien voetbalvelden. En maar liefst twee maal per week komt er een aanvraag binnen voor inzet van dit initiatief in een gebied. Het gaat om vergeten of verpauperde stukken land zonder duidelijke bestemming. Sow the City gaat vervolgens kijken welke kansen er zijn voor het creëren van een gemeenschappelijke tuin waarbij omwonenden en andere geïnteresseerden direct mee kunnen doen. Het doel is om bewustwording te creëren voor de CO2-voetafdruk van voedsel en tegelijkertijd de leefomgeving te vergroenen en te verbeteren. De vele geslaagde projecten zijn ook een soort reclame voor verdere uitbouw op andere plekken.
Wat nemen we mee naar huis?
In drie dagen is het studiereisgezelschap in hoge vaart langs tal van projecten gegaan in de regio Greater Manchester. Maar wat nemen we mee naar huis? Opvallend zijn vooral de grote contrasten in de openbare ruimte: relatief nieuwe initiatieven verschijnen vlak naast of tussen oude, vervallen gedeelten van de stad. Er wordt actief gestuurd op (her)ontwikkeling en verandering, waar nodig mogelijk gemaakt met publiek geld. Zo wil de regio een beweging naar een fijnere en meer leefbare stad in gang zetten, en dat werpt vruchten af.
Professional in de openbare ruimte? Dan lees je Stadswerk Magazine!
Mobiliteit, en dan vooral de auto, staat centraal in het straatbeeld. De grote hoeveelheid aan asfalt in de leefomgeving wordt zelfs doorgetrokken tot trottoirs en opritten. Dit beperkt de ruimte voor groen en de infiltratie van regenwater. In Nederland wordt veel meer met klinkers of andere vormen van (half)verharding gewerkt. Fietsparkeerplekken worden in Manchester matig gebruikt en in het straatbeeld zijn weinig fietsen en fietsers te zien. Er zijn wel fietspaden, maar met de grote stroom aan auto’s waar je je tussen begeeft zorgt dat niet voor een veilig gevoel.
Groen en blauw zijn in het stadsbeeld minder aanwezig; de rivier Irwell valt niet zo op in de gelaagdheid van de stad. Een groot contrast met Nederland, waar water centraal staat (of zou moeten staan) bij de inrichting van de fysieke leefomgeving. Natuurlijk zijn er parken en pleinen met groen aanwezig en het buitengebied is ontzettend groen met mooie oude bomen die hun volledige levenscyclus mogen doorlopen. In de stedelijke omgeving echter is met name als het gaat om bomen in de straat, perkjes, gevelgroen, eigenlijk alles wat het grotere groen in de stad met elkaar verbindt, beperkt.
Hoe nu verder?
Met deze mooie en leerzame studiereis is er weer een stap gezet richting internationale kennisuitwisseling. Na drie dagen heeft onze delegatie ontzettend veel gehoord, gezien en beleefd. Op het gebied van openbare ruimte, energie en duurzaamheid zijn er tal van initiatieven en mooie voorbeelden voorbijgekomen waar de deelnemers in de praktijk mee aan de slag kunnen. Samen kijken we nu al vooruit om met deze punten aan te slag te gaan. Bovendien is nogmaals benadrukt hoe waardevol het is om met partners uit ons netwerk een kijkje te nemen in andermans keuken!
Van onze partner, Stadswerk Magazine (nummer 8, 2023). Tekst: Marcelle Verhoeven, Koninklijke Vereniging Stadswerk Nederland