Inzicht in groen
ROVA is partner voor gemeenten in het beheer van de buitenruimte en ontwikkelde een eigen aanpak om inzicht in het groen te krijgen. Met een NEN-2767-inspectie, aangevuld met een maatregeltoets, weet een gemeente precies hoe het ervoor staat met het kapitaalgoed groen, hoe het ideale meerjarenonderhoudsplan eruitziet en de kosten van de eventuele maatregelen.
ROVA ontwikkelt zich van uitvoerder naar kennispartner en adviseur op het gebied van de buitenruimte. Datagedreven beheer is daarbij een speerpunt. Voor de vervangingsopgave van groen hebben we een aanpak ontwikkeld waarmee we veel inspectiedata opnemen en die vervolgens samenbrengen en filteren in ArcGIS-kaarten. We brengen dus letterlijk en figuurlijk in kaart welk vervangingsonderhoud nodig is, compleet met de kostenberekening’, zegt Robert van Iersel, senior beleidsadviseur bij ROVA. ‘Op basis van het plaatje dat er dan ligt, beslissen gemeenten welke vervanging ze wanneer willen uitvoeren.’
Data op orde
Gemeente Westerveld is een van de gemeenten waar ROVA het beheer van de buitenruimte verzorgt. ‘Sinds 1 april 2021 is ROVA onze partner voor het groenonderhoud. Bij de start van de samenwerking hadden we de conditie van ons groen nog niet inzichtelijk. Als je je data niet op orde hebt, weet je niet hoeveel bomen, hoeveel plantvakken en hoeveel meter gazon je in je gemeente hebt. Laat staan dat je weet hoe groot de vervangingsopgave is. Dat moesten we dus eerst in kaart brengen’, vertelt Patrick Brouwer, beleidsmedewerker bij gemeente Westerveld. ‘In de periode april tot en met oktober heeft ROVA dat voor ons gedaan.’
Het hebben van een gedegen aanpak en een realistische begroting voor het groen is verstandig, zodat gemeenten hun kapitaalgoed op tijd kunnen vervangen. Van bruggen tot bomen en van verkeersborden tot plantsoenen. Vanuit het onderhoudsbudget of een investering zijn de maatregelen te bekostigen. De precieze regels daarvoor staan in het Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten (BBV). ‘Gemeenten hebben daar vragen bij, zoals “hoelang kunnen deze planten en bomen nog mee?” en “welke investeringslast vraagt vervanging?” Om inzicht te krijgen in hoe het groen erbij staat, zijn instrumenten zoals de NEN-2767-inspectie ontwikkeld’, zegt Van Iersel.
NEN-2767-inspectie
De NEN-2767-inspectie is een opname van de conditie van het groen. Een expert van Adviesbureau Alles over Groenbeheer beoordeelt in opdracht van ROVA bijvoorbeeld hoe vitaal een heestervak of een boom is. Bij de inspectie van een groenvak bijvoorbeeld, zijn er zeven mogelijke gebreken zoals afgestorven beplanting of een te lage bedekkingsgraad. Daar wordt een ernstklasse (licht, matig, ernstig) aan verbonden, plus een percentage dat aangeeft hoeveel oppervlak in dat vak onder de maat is. Uit die drie variabelen rolt per vak een cijfer uit de bus (score 1 = goed en score 6 = slecht).
De NEN-inspectie neemt echter niet alles mee. Daarom heeft ROVA extra vragen opgenomen voor de inspecteur, zoals de aanwezigheid van wortelonkruiden en de controle of een plantvak qua geometrie en beheergroep goed in het beheersysteem staat. ‘Die combinatie heeft ons volledig inzicht gegeven in de staat van het groen in onze gemeente’, zegt Brouwer.
Maatregeltoets
De tekortkomingen die uit zo’n NEN-inspectie blijken, kunnen en hoeven niet direct door de gemeente te worden opgelost. Om te bepalen wat er wel moet gebeuren, voeren ROVA en de gemeente samen in het veld de maatregeltoets uit’, legt Van Iersel uit. ‘Samen kiezen we welke maatregelen worden genomen en welke niet. Een calculator van ROVA berekent daarna per maatregel de kosten voor de inkoop van materialen en uitvoering van de werkzaamheden. Daar rolt een projectbegroting uit. De gemeente bepaalt wat ze uiteindelijk precies laten uitvoeren.’
Professional in de openbare ruimte? Dan lees je Stadswerk Magazine!
In Westerveld staat die maatregeltoets nu op de agenda. ‘De grote vraag is natuurlijk: wat gaan we doen met de uitkomsten van de inspectie?’, zegt Brouwer. ‘Neem bijvoorbeeld plantvakken waarin de helft van de beplanting is afgestorven. Gaan we die vakken volledig renoveren, dus afgraven en dan nieuwe grond erin doen met nieuwe beplanting? Of zetten we er een paar nieuwe planten bij? Of, een derde optie, maken we er een gazon van? Zo gaan we alle plantvakken na.’
Volgens de NEN-opname zijn er in Westerveld vele miljoenen nodig om het groen helemaal op orde te brengen. ‘Zo’n budget is natuurlijk niet realistisch’, zegt Van Iersel. ‘De verwachting is dat we het na de maatregeltoets over een heel ander bedrag hebben, pak ‘m beet een zesde deel van het oorspronkelijke budget.’
Budget binnen de perken
Uit de ervaring van ROVA, die behalve Westerveld ook Oost Gelre en Zwolle met de nieuwe aanpak helpt, blijkt dat de maatregeltoets een belangrijke stap in het proces is om van theorie naar praktijk te gaan. ‘Lang niet alle tekortkomingen vragen om een directe maatregel’, zegt Van Iersel. ‘De NEN-2767 laat, geïnspireerd op de NEN-inspecties voor bijvoorbeeld gebouwen, zien wat er vandaag nodig is om het morgen op orde te hebben. Maar het is in het groen zelden een zaak die van vandaag op morgen moet worden opgelost. Wij pellen in samenwerking met de gemeente de uitkomsten af tot een plan wat bij hun manier van groenbeheer past en bij de kwaliteitseisen die zij zelf stellen aan hun buitenruimte. ROVA en de gemeente maken dus samen een maatwerkplan door van de theorie naar de praktijk te gaan. De expertise van ROVA op het gebied van beheer van de buitenruimte helpt om realistische keuzes te maken.’
Van Iersel illustreert dit met een voorbeeld uit de praktijk. ‘Uit de metingen kan blijken dat er 2,5 miljoen euro nodig is voor het vitaliseren van de bosplantsoenen. Een gigantisch bedrag. Maar dit bedrag is alleen nodig als het volledige bosplantsoen wordt vervangen door nieuwe aanplant. De gemeente kan er ook voor kiezen om een aantal jaren gericht te snoeien, bij te planten en het plantsoen zo bij te sturen. Dan ben je niet in één dag klaar, maar in vier jaar. De kosten dalen tot een paar ton per jaar en zijn bovendien grotendeels op te vangen in de werkzaamheden die we in de winter al uitvoeren.’
Meten is weten
‘In Westerveld is het proces verder geoptimaliseerd dan toen we startten in Oost Gelre; ROVA heeft inmiddels ArcGIS-specialisten in dienst en we weten welke informatie een gemeente nodig heeft om tijdens de maatregeltoets de juiste keuzes te maken’, zegt Van Iersel. Bovendien heeft ROVA extra informatie in ArcGIS ingevoerd. ‘We hebben bijvoorbeeld vermeld wie verantwoordelijk is voor welke locatie. Zo wordt het onderhoud aan de begraafplaatsen in Westerveld in opdracht van de gemeente door een aannemer gedaan’, vertelt Van Iersel. ‘Het groenonderhoud op de begraafplaatsen drukt dus niet op het budget van ROVA.’ ‘Het grootste voordeel van de inspectie en van de kaarten in ArcGIS is dat we nu data hebben op basis waarvan we als gemeente keuzes kunnen maken’, zegt Brouwer. ‘De emotie is uit de discussie; het gaat niet meer over een plantvak dat wel of niet mooi is, nee we hebben objectieve data.’
Van onze partner, Stadswerk Magazine (nummer 8, 2022). Tekst: Mirjam van Huet, MCM Tekst