Klimaatadaptatie, het aanpakken van luchtvervuiling, autoverkeer terugdringen en ruimte maken voor de fietser: steden hebben veelal met dezelfde uitdagingen te maken. Al die problemen tackelen binnen één project, dat lijkt bijna onmogelijk. Helemaal wanneer duurzaam inkopen ook nog om de hoek komt kijken. Het kan echter wel, zo ondervond gemeente Eindhoven bij de herinrichting van de Vestdijk.
Wensenlijstje voor herinrichting Vestdijk Hittestress, het opvangen van overvloedig regenwater, het autoluw maken van het centrum, meer ruimte voor fietsers en voetgangers en het gebruik van duurzame materialen, die passen binnen de visie van circulair bouwen. Het is nogal een wensenlijstje dat Joop Ketelaers, adviseur Duurzame Stedelijke Ontwikkeling bij gemeente Eindhoven, opsomt. Voor de herinrichting van de Vestdijk, de verbindingsweg tussen noord- en zuid Eindhoven, moesten alle punten worden meegenomen. ‘Het was een druk bereden route, waardoor deze nogal eens vaststond. Dat resulteerde in de slechte luchtkwaliteit van de stad.’
Dat wilde Eindhoven niet langer. De gemeente wil het centrum autoluw maken, waardoor de luchtkwaliteit verbetert. ‘In plaats van een doorgaande autoroute, moet het een boulevard worden, met volop ruimte voor fietsers en voetgangers,’ aldus Bas Drijvers, Strategisch Inkoop Adviseur. Hij houdt zich samen met Ketelaers bezig met het duurzaam inkoopbeleid van de gemeente. ‘Naast de boulevard moet er een rijstrook zijn voor het openbaar vervoer en bestemmingsverkeer. Eindhoven heeft bovendien te weinig groen. Daarom heeft de stad in de zomer last van hittestress. Tijdens de hittegolf van afgelopen zomer, steeg de temperatuur in de stad naar 45 graden. Door de bebouwing en verharding bleef de warmte nog een week lang hangen.’ Om dit effect tegen te gaan, is voor verschillende oplossingen gekozen.
Klimaatadaptatie: hittestress voorkomen en waterberging
Aan weerszijden van de weg zijn brede groenstroken aangelegd, met diverse beplanting en bomen. Het groen helpt niet alleen voor het koelen van de stad, maar ook bij het opvangen van het water. Door de groenstroken loopt het water langzaam naar de bodem. Maar er was meer nodig. ‘De buien worden steeds heftiger. Dat betekent dat er meer water in korte tijd moet worden verwerkt. De Vestdijk is daarnaast één van de laagst gelegen straten in de omtrek. Dat betekent dat water uit omliggende straten hier naartoe stroomt.’ Gekozen is daarom om infiltratiekratten rondom de bomen en infiltratiebreuksteen aan te brengen onder de rest van de verharding.
Nu is de oude bestrating hergebruikt; straks wordt ook in de Vestdijk de Eindhovense steen toegepast. Een moderne betonnen straatsteen met een levendige structuur van verschillende toeslagmaterialen in diverse kleuren, die verwijzen naar de grond waarop de stad gebouwd is. De steen is ontworpen door een designerteam. Ook is er voor een lichtere kleur verharding gekozen.
Regels durven loslaten voor innovatie
Wat betreft Ketelaers en Drijvers is de Vestdijk een geslaagd voorbeeld van samenwerking tussen markt en overheid. ‘We hebben elkaar bij dit project verder kunnen helpen.’ Maar deze werkwijze vraagt wel wat van de partijen, geeft Drijvers toe. ‘Aannemers of producenten durven geen risico’s te nemen. Hetzelfde geldt voor gemeenten. Daarom wordt altijd voor gangbare producten gekozen. Dit gaat ten koste van innovatie. Regelgeving loopt immers altijd achter op innovatie. Wil je als gemeente echter meer op duurzaamheidsgebied doen, dan moet je de regels een beetje los durven laten. Hetzelfde geldt voor de aannemer of producent. Transparantie is hierbij heel belangrijk. Je moet samen willen innoveren. Mocht er iets misgaan, dan moeten beide partijen hier een aandeel in nemen.’
Initiatieven die bijdragen aan het behalen van de doelen wat betreft duurzaam inkopen en circulair bouwen worden door Ketelaers en Drijvers verwelkomd. Materialen die worden gebruikt voor de openbare ruimte moeten zoveel mogelijk herbruikbaar of recyclebaar zijn. Een eigenschap waar beton goed op scoort: gebouwen of infrastructurele werken kunnen tot de afzonderlijke elementen uit elkaar worden gehaald of worden gebruikt in een nieuwe toepassing. Met betongranulaat kan een deel van het toeslagmateriaal worden vervangen in nieuwe producten. Om dit laatste te stimuleren heeft Betonhuis Bestrating samen met KIWA de BRL K11002 voor betonnen bestratingsmaterialen opgesteld. ‘Hiermee wordt voor een serie standaardproducten, die in heel Nederland worden toegepast, gewaarborgd dat er in ieder geval 15 procent aan gerecycled materiaal in gaat. Dat is winst.’
De gemeente Eindhoven legt voor zichzelf de lat nog wat hoger. ‘In plaats van 15 procent gerecycled materiaal, willen we 25, 30 of 50 procent. Daarmee dagen we de betonindustrie uit.’ Deze mag op haar beurt wel iets terugvragen. ‘Daarin moeten we als gemeente realistisch zijn: als we een unieke steen willen, zoals een steen met meer gerecycled materiaal of een betonnen steen die speciaal voor ons ontworpen is, dan zit daar ook een prijskaartje aan. Er moeten immers kosten worden gemaakt om te komen tot nieuwe producten. Daarover moeten we als opdrachtgever niet flauw doen. Samen zijn we in staat om duurzame keuzes te maken.’
Meer weten over duurzaam bouwen met beton? Kijk dan op Betonhuis.nl
Betonhuis
Betonhuis is de branchevereniging van de cement –en betonindustrie. Deze industrie is de grootste toeleverancier voor de bouw. Door kennis te delen en de eigenschappen van beton te promoten speelt Betonhuis in op actuele zaken zoals circulair bouwen, klimaatadaptatie en duurzaam bouwen. Op zoek naar duurzame stedenbouwkundige oplossingen? Neem contact op met één van de bedrijven die zijn aangesloten bij Betonhuis
Tekst: Naomi Heidinga i.o.v. Betonhuis
Beeld: Betonhuis
