Water en bodem begrijpen: Joint Fact Finding in Oss en Volendam
Joint Fact Finding, het samen onderzoeken van het werkelijke functioneren van het bodem- en watersysteem, helpt om onderbuikgevoelens over de (on)geschiktheid van nieuwbouwlocaties weg te nemen en keuzes te onderbouwen met goede argumentatie. Dit versnelt het bouwproces. Twee voorbeelden.
Stel je als criterium ‘niet meer bouwen onder toekomstig zeeniveau’, dan kan er in onze delta op weinig plekken nog ontwikkeld worden. Maar met systeeminzicht, creativiteit en maatwerk blijken veel locaties tóch geschikt om in harmonie met water en bodem te bouwen. De nuance prevaleert omdat iedere locatie uniek is: lage polders vragen om een andere aanpak dan hoge zandgronden. Werkbare eisen kunnen niet van bovenaf worden opgelegd, maar komen lokaal uit de grond.
Het idee dat elk water- en bodemsysteem uniek is en om maatwerk vraagt, kan ook onrust geven bij belanghebbenden. Niet iedereen kan het lokale systeem voldoende doorgronden, of voelt zich voldoende geïnformeerd. Soms ontstaan er speculaties over de dreiging van grondwateroverlast of overstromingsrisico’s bij toekomstige nieuwbouw, terwijl de feiten daarover nog ontbreken. Dit kan bij betrokkenen een onbestemd onderbuikgevoel geven en de voortdurende vraag: ‘is het wel verantwoord om hier te bouwen?’. In dat geval helpt het om specialisten van water, bodem en ecologie zo vroeg mogelijk aan te laten schuiven. Door op een transparante manier te meten, te rekenen en kennis te combineren kan een gezamenlijk beeld en begrip worden gecreëerd. Dit proces van ‘Joint Fact Finding’ legt een basis van feitelijke informatie die betrokkenen vertrouwen geeft en een leidraad biedt voor verdere discussie, besluitvorming en samenwerking.
Amsteleind, Oss
Ontwikkellocatie Amsteleind ligt aan de westzijde van de stad Oss en biedt ruimte voor 3.000 woningen en voorzieningen. Over de geschiktheid van deze locatie bestonden uiteenlopende standpunten en controverses. Met het aanschuiven van experts kwam het bouwtraject op gang. ‘Via Joint Fact Finding kwamen wij erachter wat precies de zorgen zijn van verschillende partijen’ vertelt Daniëlle Gijzen van de gemeente Oss.
Professional in de openbare ruimte? Dan lees je Stadswerk Magazine!
Een van de zorgen in Oss betrof het effect van de nieuwbouw op onvoorziene veranderingen in het grondwater. Bij de beheerafdelingen van gemeente en waterschap was er ongerustheid over grondwateroverlast, gebaseerd op ervaringen uit een eerder bouwproject. Daarentegen was er bij de provincie en beleidsafdeling van het waterschap juist vrees dat de nieuwbouw zou bijdragen aan verdroging. De ontwikkellocatie ligt namelijk op de overgang van zand naar klei. Graafwerkzaamheden zouden mogelijk de stop uit de fles halen, en de kwel doen toenemen. Een gedeeld begrip over de grondwatersituatie ontstond door grondwatermetingen uit te voeren en dialogen te voeren met experts. Zo werd een kwantitatief beeld geschetst van de verwachte impact van de nieuwbouw op water- en bodemsysteem. Vanuit dit inzicht werd in het schetsontwerp van Amsteleind een andere locatie gekozen voor het oppervlaktewater, gericht op een goede samenhang met het grondwatersysteem.
Inbreng van grondwatermetingen en berekeningen van overstromings- en wateroverlast maakten de dialogen met experts scherp en constructief. De ondergrond kreeg een stem. Provincie, waterschap, en gemeente kwamen met hun inzichten op één lijn. Zo werd Amsteleind in gemeente Oss een positief voorbeeld van Joint Fact Finding voor een door water en bodem gestuurd bouwproces.
Lange Weeren, Volendam
De Lange Weeren is een geplande woonwijk aan de westrand van Volendam. Deze woonwijk is gepland in een polder die momenteel fungeert als zogenaamd noodventiel. Dit houdt in dat het overtollig regenwater uit Edam-Volendam bij extreme neerslag in deze polder wordt geborgen. Het onderbuikgevoel laat zich raden. Want hoe kun je nu verantwoord bouwen in een waterbergingsgebied? Toch laten de feiten zien dat het mogelijk is. In het ontwerp van de wijk is rekening gehouden met de benodigde waterberging. Alle belanghebbenden deelden hun gegevens. Daarmee kon het huidige poldersysteem in hoog detail worden gemodelleerd met een hydrodynamisch rekenmodel. Zo werd het precieze functioneren van het noodventiel inzichtelijk, samen met de impact van bouwen in de Lange Weeren.
In interactieve sessies werden de resultaten – en iteraties daarop – besproken en ontstond een gezamenlijk begrip bij gemeente, provincie, landschapsarchitect en het Hoogheemraadschap. De modelsimulaties van extreme neerslag lieten zien dat de verdeling van het water binnen het noodventiel verandert, maar de totale bergingscapaciteit zelfs toeneemt. Met deze uitkomsten voldoet de Lange Weeren aan de gestelde eisen van het Hoogheemraadschap en de provincie. Daarnaast gaven de uitkomsten sturing aan het verdere ontwerpproces van Lange Weeren, en de plek van water daarin.
Overal toepasbaar
De cases van Amsteleind en Lange Weeren illustreren het belang van vroegtijdige betrokkenheid van water- en bodemexperts bij nieuwbouwlocaties. Het spoort aan om discussies op de inhoud te voeren en onderbuikgevoelens los te laten. Door vroeg in het bouwtraject te beginnen met rekenen aan de ondergrond kunnen water en bodem écht sturend worden, wordt het draagvlak vergroot en kan de schop eerder de grond in.
Van onze partner, Stadswerk Magazine (nummer 2, 2024). Tekst: Bas van Haaren, Nelen & Schuurmans
Foto bovenaan: RagingR2, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons