Wat zou Rotterdam zijn zonder de Maas, Den Helder zonder de Noordzee en Deventer zonder de IJssel? Overal en altijd is water cruciaal geweest voor de ontwikkeling van steden. De nabijheid van water maakte handel, nijverheid en transport mogelijk. Daarom bouwden onze
voorouders nederzettingen zo graag in de buurt van een bron, rivier, beek of kuststrook. Soms zit de verbinding met water verborgen in plaatsnamen, zoals in Dordrecht (drecht = overzetplaats), Coevorden (voorde = doorwaadbare plek in een rivier) en Delfzijl (zijl = sluis).
Van onze partner Stadswerk Magazine (tekst door GERT-JAN HOSPERS)
Het belang van water gaat echter verder dan economie en bedrijvigheid. Want op de keper beschouwd staat water voor leven. De mens kan dagenlang zonder voedsel, maar zonder water houden we het niet lang vol. In de klassieke oudheid beschouwde men bronnen dan ook als heilige plaatsen. Op het bezoedelen ervan stonden hoge straffen. Schoon water – om te drinken, koken en wassen – is nu eenmaal cruciaal voor steden en hun bevolking. Dat besef stimuleerde de Romeinen tot innovatie: ze vonden het aquaduct uit en bouwden zo aan wat we tegenwoordig een smart city zouden noemen.
Water is niet alleen van levensbelang, maar ook aangenaam. Net zoals alle natuurlijke elementen draagt water bij aan een vergroting van de ruimtelijke kwaliteit. Water heeft magneetwerking: we kijken er graag naar – uit onderzoek blijkt dat het stressverlagend werkt – en genieten van de stroming en glinstering ervan. Water maakt kleuren intensiever en geeft glans aan de omgeving.
Niet voor niets gaan we ’s zomers graag aan het water zitten, op een bankje, terrasje of pootjebadend. En het is niet verrassend dat hotelkamers met uitzicht op zee, een meer of rivier het duurst zijn. Van alle landschapselementen geeft water ons de meest intensieve zintuigelijke ervaring. Op zoek naar omgevingskwaliteit investeert een groeiend aantal gemeenten daarom in water. Zo brengt de gemeente Almelo het water terug in het centrum om de binnenstad een impuls te geven. Op termijn moeten boten zelfs tot in het Almelose stadshart kunnen varen. Maar ook fonteinen, waterspuwers en andere waterobjecten kunnen de sfeer verhogen. Ze bieden verkoeling, verfrissing en zijn vooral een bron van vermaak. Kijk maar naar kinderen, ze worden er als vanzelf naartoe getrokken. Want wat is er nu fijner dan spetteren met water? Misschien komt het wel omdat ons lichaam voor meer dan tachtig procent uit water bestaat.
Water en mens zijn onafscheidelijk.
Toch plaatst water steden ook voor steeds meer uitdagingen. Want water heeft een keerzijde: je kunt er behoorlijk nat van worden. Onze ambivalente relatie met water zie je duidelijk bij regen. Een paar regendruppels vindt niemand erg, maar een hoosbui vraagt toch echt om bescherming. Dat de mens zich moet wapenen tegen het water, hebben we dit jaar op verschillende plaatsen in ons land kunnen zien. Door excessieve hoeveelheden neerslag veranderden straten in kolkende rivieren, liepen kelders onder en bleek menig dak zo lek als een mandje. De opwarming van de aarde begint haar tol te eisen. Of zoals de Belgische kunstenaar Marcel Mariën (1920-1993) het eens beeldend uitdrukte: ‘Wie de wolken in brand steekt, oogst regen’. Met het oog op de wereldwijde klimaatverandering is het zaak het water om ons heen goed in de gaten te houden. Nadenken over de rol van water in onze steden is daarom niet alleen leuk, maar ook noodzakelijk. Water is meer dan H2O – we leven ervan, maar moeten er tegelijkertijd mee leren leven.