De weg naar ‘effectief Klimaatadaptatief
Klimaatadaptatie staat meer op het collectieve netvlies dan ooit en vrijwel elke gemeente schakelt een tandje bij. Hoe was het precies gesteld met klimaatadaptatie in Nederland anno 2022? Welke stappen zijn er afgelopen jaar gezet om steden en dorpen klimaatbestendiger te maken? Een overzicht.
In Amsterdam, waar tot 2035 ruim 175.000 nieuwe inwoners worden verwacht, is deze zomer de gevoelstemperatuur op de Dam opgelopen tot 50 (!) graden Celsius. Dergelijke extremen worden in de toekomst alleen maar gebruikelijker, met name in steden. Waar blijft het dan aangenaam in de alsmaar drukker wordende stad? Jeroen Kluck (Hogeschool van Amsterdam) heeft daarvoor in 2019 al alle ‘stadsoases’ in kaart gebracht: koele plekken die als toevluchtsoord kunnen dienen op snikhete dagen. De ambitie is dat iedere inwoner binnen 300 meter een van deze plekken moet kunnen bereiken.
Een flinke kluif: de ruimte is immers schaars. Om toch enige verkoeling te kunnen faciliteren, bieden blauw-groene daken mogelijk soelaas. Onder het groen wordt dan regenwater opgeslagen in een krattensysteem, dat uiteindelijk weer bij de planten terechtkomt. In Stadswerk magazine 5/20222 noteerden Lisette Klok (HvA), Anna Solcerova (HvA) en Kluck echter dat het effect van deze daken op de buitentemperatuur op straatniveau in een stad als Amsterdam zeer klein tot verwaarloosbaar is: pakweg 0,3 graden Celsius. Hoewel het creëren van schaduw dé manier blijft om verkoelend in te richten, dragen blauw-groene daken wel fors bij aan het bevorderen van biodiversiteit en het voorkomen van regenoverlast.
Elke druppel telt
En dat is nodig, want ‘elke druppel telt.’ Dat is de strijdkreet van Amsterdam Rainproof, een initiatief om de stad regenbestendig te maken. Bewoners, bedrijven, de gemeente en andere partijen worden opgeroepen om met elkaar nieuwe projecten en initiatieven te starten. Online worden op www.rainproof.nl talloze casussen en verhalen over regenbestendig handelen en denken in Amsterdam gedeeld. De online ‘maatregelen-toolbox’ biedt concrete tools voor inwoners én professionals: van boomspiegels vergroenen en geveltuintjes aanleggen tot het plaatsen van helofytenfilters. Dat zijn zandfilters die met behulp van bepaalde planten (helofyten) vervuild regenwater zuiveren.
De tijd dringt. Diverse buurten in Amsterdam bleken verre van bestand tegen de afvoer van extreem grote hoeveelheden regen. Zo ook de Rivierenbuurt. Sinds 2018 zijn daar diverse rigoureuze maatregelen getroffen: 2.000 vierkante meter aan parkeerplaatsen en trottoirs is vergroend en 3.000 vierkante meter aan bestaande groenstroken is waterdoorlatender ingericht, bijvoorbeeld door stoepranden lokaal te verlagen of door te kiezen voor andere beplanting. Maar waar berg je het regenwater als er geen groenstroken aangelegd kunnen worden? Hydroloog Frank Smits (Waternet), intensief betrokken bij Amsterdam Rainproof, heeft met zijn Rainproof-collega’s onder een plaatselijke trambaan een regenwaterberging met filtersysteem gemaakt: de 300 kubieke meter bieden een buffer voor wanneer de grondwaterstand te laag is.
Oogsten tegen droogte
Het bergen – en oogsten – van regenwater is van groot belang om beter te anticiperen op perioden van droogte. Toch is dat niet zo vanzelfsprekend. ‘Het watersysteem is een complexe wereld en is niet per se ingericht op het oogsten van hemelwater, maar meer op het afvoeren van al het water wat er valt’, sprak Thomas Klomp (Samen Klimaatbestendig) al in een Stadswerk-webinar. ‘De vraag is: hoe richt je dat hele systeem voor de lange termijn in? In de openbare ruimte zie je een aantal technische maatregelen voorbijkomen. Kratjes onder fietspaden, regenwatertuintjes, het steenwol-principe in de ondergrond waar water in vastgehouden kan worden, het draineren in de stad. Je kunt het ook leuk maken: water vasthouden in een wadislash- speeltuin. Bij een van de mooiere wadi’s van Nederland in de buurt van Venray hebben bewoners, samen met een hovenier en de gemeente, gezorgd voor een prachtige inrichting met inheemse begroeiing en vaste planten.’ Dat het betrekken van inwoners succesvolle klimaatadaptatie enorm in de hand kan helpen, betekent ook dat de communicatiestrategie richting bewoners vraagt om maatwerk (zie cursieve tekst hieronder).
Klimaatadaptatie en communicatie in Raalte
Bewoners actief betrekken is vaak makkelijker gezegd dan gedaan. In de gemeente Raalte wordt daarom ingezet op een veelzijdige communicatiestrategie. Zo zijn de ‘klimaatleefstijlen’ van inwoners geanalyseerd: van ‘geëngageerde hedonisten’ en ‘actief betrokkenen’ tot ‘welwillende afwachtenden’ en ‘ver-van-mijn-bed-show’-bewoners. In het activeren van de sceptici wordt, net zoals bij Amsterdam Rainproof, het accent sterk gelegd op het sociale karakter van klimaatadaptatie. Ook is er een promofilmpje opgenomen met een plaatselijke inwoner om medebewoners aan te sporen tot deelname aan het NK Tegelwippen. ‘We proberen juist te communiceren dat alle kleine beetjes helpen en dat dat ook heel goed te doen is’, aldus Maud Weenink, Kwartiermaker Klimaatadaptatie bij de gemeente.
Van onze partner, Stadswerk Magazine (nummer 7, 2022). Tekst: Tim Koehoorn i.o.v. Koninklijke Vereniging Stadswerk Nederland
Foto bovenaan: Nanda Sluijsmans from Den Haag, Nederland, CC BY-SA 2.0, via Wikimedia Commons
